Nöbetçi Eczaneler
Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) Afyonkarahisar Temsilcisi 40 yıllık Mimar Eyüp Güngör, restorasyon çalışmalarında ki gözlem ve tavsiyelerini Kocatepe Gazetesi muhabirine aktardı.
Burcu Aydın: Sokak sağlıklaştırma çalışmaları, tarihi, kültürel korunması tescilli yapıların son durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Eyüp Güngör: Restorasyon çalışmaları Türkiye genelinde olduğu gibi Afyonkarahisar genelinde de bu işi bilen insanların bazı üzüntülerine rağmen geneli itibariyle iyi gidiyor düşüncesindeyim. Ancak restorasyon dediğimiz zaman; ilk akla gelen Afyonkarahisar Belediyesi’nin son yaptığı sokak sağlıklaştırmaları çalışmalarında sağ olsun Dr. Sare Davutoğlu’nun büyük katkılarıyla sokak sağlıklaştırma çalışmaları gerçekleştirildi. Bu çalışmalarda müteahhidinin de çok iyi bir insan olup iyi bir işçilik göstermesine rağmen her gelen insanın da ‘O ne kadar güzel olmuş harika’ demesine rağmen maalesef benim için kan ağlamaktadır. Çünkü sokak sağlıklaştırması için hazırlanan projelerin tamamına yakını yanlıştır.
Burcu Aydın: İddia ettiğiniz üzere nasıl bir yanlışlık sözkonusu?
Eyüp Güngör: Hem Afyonkarahisar’da hem de ülke genelinde Türk evi denildiğinde eski yapılarımızda hiçbir zaman sahil kesimleri hariç Türk pencere tipolojisine uygun ölçüler yakalanamamıştır. Şunu demek istiyorum; Afyonkarahisar’da 1960’lı yıllardan 1980’li yıllara kadar furya olarak yapılan asri kare pencere düzenlemeleri, sonradan yapılan pencerelerin sanki eski yapının pencereleriymiş gibi kabul ederek Koruma Kurulundan da o şekilde geçirmek suretiyle pencere sistemimizi kendi kendimize değiştirdik. Bu tarih için, Afyonkarahisar’ın kentsel siti için çok büyük ayıptır.
Burcu Aydın: Bu vurguladığınız ayıp nasıl düzeltilebilir?
Eyüp Güngör: Bu ayıbın düzeltilmesi mümkün değil. Artık sokak sağlıklaştırma çalışmalarının tamamı bitmek üzere. Kuruldan tasdik edilen projelerimizde de bizim olması gereken dikdörtgen pencere tiplerimiz değil 1960’lı yıllardan sonra ‘asri pencere’ furyasında değiştirilen kare pencereler evlerin esas penceresi olarak kabul edilmiştir. Bu çok büyük yanlışlıktır. Maalesef beni üzen nokta budur. Eski fotoğraflara bakıldığında hiçbir pencere kare değildir. Bunlar 1970’li yıllarda çekilen fotoğraflardır. Daha geç değil. Yaklaşık olarak 50 yıl öncesidir.
Burcu Aydın: Sizi rahatsız eden tam olarak nedir?
Eyüp Güngör: Orjinaline uygun iş yapılmadığından şikâyetçiyim. Yoksa yapılan iş, yenileştirme çok güzeldir. Fakat orjinaline sadık kalınmadığından dolayı üzülüyor ve şikâyet ediyorum. Restorasyonda esas olan orjinale sadık kalmaktır. Kesinlikle dünü yaşayabilmek için orjinalinde ne ise onu uygulamak gibi bir zorunluluğumuz var. Biz Afyonkarahisar Belediyesi Proje Sorumluluğunda maalesef burada çok büyük bir hataya düşerek sonradan 1960-70’li yıllarda takılan pencere sistemlerini sanki öz pencere sistemi gibi kabul ederek o pencereleri aynen yeniden yaptırmıştır. Bu sokak sağlıklaştırma çalışmasında yapılan proje hatasıdır.
Burcu Aydın: Bu hatadan bundan sonra geriye dönme şansı yok mudur?
Eyüp Güngör: Bu hata yapıldı ve bitti. Ben o zaman dedim ki, ‘Arkadaş Afyonkarahisar’ın Kentsel Sit Alanının ‘Pencere Tipolojisi’ yapılmamıştır. Ancak ‘Pencere Tipolojisi’ yapılmamakla beraber Afyonkarahisar Kentsel Sit Alanının pencere ölçüleri kare değil dikdörtgendir. Bu durum ne geleneksel Türk Mimarisinde vardır ne eski yapılarda vardır.
Burcu Aydın: Ermeni ustalarca imal edilen Afyonkarahisar konak ve evlerinde kare pencereli imalatlar yoktur diyorsunuz. Bu yapıların özelliklerini özetler misiniz?
Eyüp Güngör: Ermeniler Müslüman Türk’e ev yapmış. Kendi gerekçelerini yerine getirmiyorlar. Yani yaptıranın istediği tarzda imalat yapmak zorundadır. Ermeni de olsa başka bir milletten de olsa yaptıranın beklenti ve taleplerine cevap vermek durumundadır. Usta Ermeni de olsa Müslüman Türk toplumunun ihtiyaçlarına cevap vermek durumundadır ve bunu bu yapılarda görüyoruz. Afyonkarahisar’da gayri Müslimlerin evleri farklı, Müslüman Türk evlerinin fonksiyonları farklıdır. Geleneksel Türk evinde mutlaka ocak ve modern anlayışta ebeveyn banyosu olarak tabir edilen gusülhane, fonksiyonel dolap olarak kullanılan yüklük muhakkak vardır. Gayrimüslimlerin evlerinde gusülhane olayı kesinlikle yoktur. Onlar umumi hamamı tercih etmişlerdir. Ama onların yapılarında da kare pencere sistemi kullanılır. Sadece inançla ilgili olarak onların evlerinde bir takım dini figürlere rastlanır. Örneğin, roma rakamı ile yazılar, bir hac işareti gibi. Birkaç evde vitray pencere görmek mümkün oldu. Gösterişli yapılar için kullanılan bu cam tercihinden günümüze akseden sağlam bir vitray v.s kalmamıştır. Hristiyan geleneğini bilenler ibadet etme köşeleri olarak değerlendirilen yerlere bu yapılarda rastlandığını belirtmektedir. Restorasyon çalışmaları Afyonkarahisar’da da memleket sathı mahallinde de çekilen emek ve zahmete harcanan paraya değmesi için orjinale sadık kalınarak yapılması gerekmektedir. Bir şey yapıyorsak hakkını verelim. >> Burcu AYDIN’ın Özel Röportajı