AFYONKARAHİSAR’DA EĞİTİMİN TARİHİ-11

26. Kâhil Mektebi
Kâhil Mektebi aynı adla anılan mahallede idi. Muhtemelen 1691 yılından önce açılmıştır. Belirtilen yıldamuallimleri Hacı Abdi Efendi ve Abdullah Efendilerdir. Mektebin belirli tarihlerde yenilendiği anlaşılmaktadır. H.1263/M.1846 yılında okulun muallimliğini yapan Şeyh Halil Efendi, mektebi yeniden yaptırmıştır. 1849 yılında da muallimi Hüseyin Sabri Efendidir69.
Atabek, meketebin XX. Yüzyıl başlarında Kâhil Mahallesi’nde olan caminin alt katında olduğunu ve son hocasının Kakırdak Hoca olduğunu nakleder70.
27. Karaca Ahmetli oğlu Mektebi
Deper Köyü yolu üzerindeki Gökçe Mahallesi’nde olan mektebin Son hocası, Karaca Ahmet oğlu Mustafa Efendidir71.
28. Kara Hâfız Mektebi
İmaret Mahallesi’nde, Taş Medrese bitişiğinde idi. Son muallimi Kara Hâfızzâde Hacı Mehmed Efendidir. Mektebin 1884-85 yılındandan sonra ahşap kısmı yıkılmış, kargir kısmi ise Taş Medrese’ye katılmıştır72.
29. Karaman Mahallesi Mektebi
Mektebin ne zaman yapıldığı tespit edilememiştir. Ancak harap olan eski mektep, Osman Efendi tarafından 13 Cemaziyelevvel 1183/15 Eylül 1769 tarihinde tamir ettirilerek yeniden eğitime açılmıştır. 1821’de muallimi, Ahmet oğlu Ziya Efendidir73.
30. Kara İbrahim Efendi Mektebi
Mektep 1277/1860 yılından önce açılmıştır. Osman Hilmi Efendi (müderris) bu mektepten mezun olduktan sonra, belirtilen tarihte Hacı Aşık Efendi Medresesi’ne girmiştir74.
31 Kopuzca Köyü Abdi Kadı Mektebi
Mevlânâ Kasım oğlu Mevlânâ Abdi75 (Öl. H.906/ M.1500) Kadı, şehirde yaptığı mescid, çeşme, mektep ve dârü’l-kurrâ dışında, Kopuzca76 köyünde de bir mektep yaptırarak eğitime katkıda bulunmuştur. Bu mektebin de 1500 yılından önceki bir tarihte eğitime açıldığı muhtemeldir.Evaili Şaban 1052 tarihinde “Abdi Kadı’nın yaptırdığı mektebin vakıf akçesinin mütevellisi olan Ali Çavuş mahkemeye başvurarak Karahisar’dan Mustafa adlı kişinin vakıftan on bin akçe aldığı, borçlunun ölmesi sonucunda çocuklarından vakfın parasının alıverilmesi talebi”77 bu mektebin de para vakfı olduğunu göstermeketdir78.
32. Kubbeli-Âişe Abla-Mektebi
Kubbeli Mahallesi’nde, Sicimci Hacı Mehmet oğlu Benli Hacı Ali tarafından, 21 Rebiü’l-evvel 1222/29 Mayıs 1807 tarihinde yaptırılmış ve vakfı kurulmuştur79. Atabek, Kubbeli Camisi’nin yanındaAişe Abla Mektebi’nden bahsederek,Süleymen Efendi adlı kişinin mektebin son hocasının olduğunu söyler80. Aişe Abla muhtemelen okulu ya yaptıranlardan yahut okulda görev yapan bayan öğretmenlerden birisidir.
33. Kuyulu Mektebi
Kuyulu Mektebi, Ardıç Mahallesi’nde olan Kuyulu Camii yanındaki bir odada açılmıştır. Cami bahçesinde olan kuyudan dolayı cami ile birlikte aynı adla anlılanmektebin ilk olarak ne zaman ve kim tarafından açıldığı bilinmemektedir. 1914 yılı mahkeme kaydında Medrese diye kayıtlıdır. Müderrisi Müezzinzâde (Çolakzâde) Hasan (Bayık) Efendi’dir. Bu tarihte altı öğrencisi vardır81. Şair Ali Türk Keskin’in anlattığına göre, 1900 yılı başlarında bilhassa Ramazan gecelerinde Kuyulu Camisi’nin yanında olan bir odada, ilmî ve edebî sohbetler yapılmıştır. Buraya da Kuyulu Mekteb-i Edebisi adı verilmiştir82.

KAYNAK
69 Gönçer, age., II, s. 78.
70 Atabek, age., s. 182.
71 Atabek, age., s. 182.
72 Atabek, age., s. 181.
73 Gönçer, age., II, s. 79.
74 Albayrak, age., IV-V, s. 312.
75 Hayatı hakkında bk.: Abdi Kadı Muallimhanesi başlığı kısmı.
76 Bu köy günümüzde Afyonkarahisar idari taksimatında yoktur. XVI. Yüzyılda Kırhisarnahiyesi’ne(İhsaniye civarı) bağlı bir köydür.(Bk. 438NumaralıMuhasebe-iVilâyet-iAnadoluDefteri(937/1530), II, Ankara 1994, s. 54).
77 AŞS, nr. 499, vr. 9a/63.
78 25 Muharrem 1268/20 Kasım 1851 bir kayıtta köydeki Abdi Kadı Mezraası Vakfı’nın mahsül vergisi toplamakla ilgili zâviyadarlık görevinde Ummahan, Hatice ve İsmihan hanımlar bulunmaktadır.(AŞS, nr. 580, vr. 52b/227).
79 AŞS,nr. 558, vr. 21b/54; S. Gönçer, a.g.e., II, s. 79.“Hacı Mehmet, Kubbeli Mahallesi’ndeki alt katında bir adet küçük oda ve bir mağaza ve bir miktar avlusu olan iki katlı evi ile Yemeniciler içinde bir dikici dükkânı ve 50 kuruşunu 29 Mayıs 1807 tarihinde vakfetmiştir. Ev ve mektep, Müslüman çocukların Kur’ân öğrenmeleri için tahsis edilmiş; Hafız Mehmet Halife bin Molla İbrahim mektebe muallim tayin edilmiştir. Alt kattaki odada muallimler ders vermiştir. Adı geçen dükkândan kira ücreti olan 30 paranın muallimlere verilmesini; yine alt kattaki mağazayı Kubbeli mescidine, 50 kuruşun gelirini de mektebin tamir ve bakımı için harcanılmasına şart koşmuştur.” Bk.Vakıf Eserleri, s. 267.
80 Atabek, age., s. 182.
81 Ö. F. Atabek, a.g.e., s. 183¸ AŞS, nr. 669, belge no: 189; N. Yazıcı, “Islâh-ı Medâris …”, s. 46.
82 Ali Türk (Keskin), “Ramazan Sohbeti: Kuyulu Mektebi Edebisi”, Kocatepe (Afyon), nr. 404, (20.12.1966).