Ana Sayfa Arama Galeri Video Yazarlar
Üyelik
Üye Girişi
Yayın/Gazete
Yayınlar
Kategoriler
Servisler
Nöbetçi Eczaneler Sayfası Nöbetçi Eczaneler Hava Durumu Namaz Vakitleri Gazeteler Puan Durumu
WhatsApp
Sosyal Medya
Uygulamamızı İndir
Yusuf İLGAR
e-posta: YAZARIN TÜM YAZILARI

AFYONKARAHİSAR’DA EĞİTİMİN TARİHİ-8

8. Çavuş-Çavuşbaş Mektebi
Çavuşbaş Mahallesi’nde, Umur oğlu Mustafa Çavuş tarafından H.983/M.1575 yılında yaptırılmıştır. Bu sıbyan mektebinde Sultan Murat zamanında (1622-1640), kadın muallim olarak Ayşe Hanım görev yapmıştır27. Ayşe Hanım, Afyonkarahisar’da H. 1043/1633-H.1065/1654 yıllarında Kale Dizdarlığı yapan Abdülbaki Ağa’nın kızıdır. Abdülbaki Ağa, kızına Kızılca köyündeki değirmeninin 2/3 hissesini vakfetmiştir28. Ayşe hanımın muallimlik ücreti muhtemelen değirmenin gelirinden karşılanıyordu.
Ayşe Hanım bu okulda görev yaptığını, ihtiyarlığında bağını tahrip edenler tarafından zulme uğradığını bir dilekçe ile zamanının kadısına sunarak şöyle şikâyette bulunmuştur:29
“Devletlü ve bu ihtiyâr pîr-i fânî hâtuna merhametlüsultânım hazretleri sağolsun.
Arzuhâl-i bendeleri budur ki bu kulları nefs-i Karahisâr’dan Çavuş Mahallesi’nden olup merhûm Sultan Murâd[1622-1640] zamânında hoca idim. sıbyan uşaklar okuturdum. Yüzyirmi yaşında olup gözüm görmez ve kulağım işitmez ve dilim söylemez bir garîbe hâtun olup devletten düşüp bir kimesneye avuç açıp hâlim şudur dediğim yok ve diyemem, nefs-i Karahisâr’dan ve Çavuşlar Mahallesi’nden Hasan ve Halil ve Emir İbrahim ve Çendik(?) oğlu nâm kimesneler ve Muhzır Halil tağallüben ve fuzûlen malımı ve bağımı zabtidüp ağaçları kesüp ve ikibin sekiz yüz kuruşa taşım(?) satup küllî gadritmekile Efendimin merâhim-i ‘aliyelerindenniyâz ederim ki mübâşir kulları ta‘yîn olup hasımlarım huzûraihzârhuzûrundaşer‘an hakkım hakolmak bâbında bâkî fermân efendimizindir.
Bende Âyişe Hâtun” (sene H.1131/M.1718)
Mektep binasının 1906 yılında sağlam olduğu, muhtemelen eğitim-öğretimin sürüdürüldüğü anlaşılmaktadır30.
Mektep Çavuşlar Camii karşısında idi. Okulun son hocası, Hâfız Abdullah Efendidir. Mektep zamanla yıkılarak arsa haline gelmiştir31.
9. Dârü’l-Kurrâ
Umur Bey yahut Egeste Mahallesi diye anılan ve Keçeciler Çarsısı yanında bulunan Kurrâ Câmii’nin içinde yahut yanında bulunan Dârü’l-Kurrâ1653 yılından önceki bir tarihte açılmıştır32. Kurrâ Câmii’nin 1637 yılından önce yaptırılmış olması Dârü’l-Kurrâ’nın bu tarihten önece açıldığına kıyas olsa gerektir. Cami de zaman “Dâr-ı Kurrâ33 , Dârü’l-Kurrâ”34 isimleriyle anılmıştır.
10. Fele-zâde Dervişoğlu Süleyman Çavuş Muallimhânesi/ Ot Pazarı Mektebi
Fele-zâde Dervişoğlu Süleyman Çavuş tarafından H.998/M.1590 yılında mescidle birlikte, Ot Pazarı Camii yakınına yaptırılmıştır. Süleyman Çavuş Vakfiyesinde mektebin muallimine günlük beş dirhem verilmesi istemiş; muallim öğreticiliği dışında mektebin yanındaki mescitte öğle ve ikindi namazlarında imamlık yapması şart koşulmuştur. Mektep halifesine günlük iki dirhem verilecektir. Mektepteki görevinin dışında mektebin yanındaki mescitte öğle ve ikindi vakit namazlarında müezzinlik yapacaktır35. Vakfın gelirleri öncelikle vakfedilen dükkânların bakım ve onarımına sarf edilecek, daha sonra arsa kiraları ödenecektir. Artan para ile vâkıf Fele-zâde Süleyman Çavuş tarafından yeniden yaptıran ve genişletilen caminin ve mektebin önemli işlerine sarf edilecektir ki; cami namaz kılmak, mektep fakir çocukların Kur’ân okumaları ve öğrenmeleri için yapılmıştır36.
Mekteple alakalı para vakfının olduğu anlaşılmaktadır. Ancak bu vakfın kurucusu tespit edilememiştir. H. 1044/M. 1634 yılında Kınık Köyü’nden Yayla oğlu Abdi Beşe adlı kişi, köyündeki evini rehin göstererek vakıftan bin akçe borç almıştır37.

 

KAYNAK
27 Gönçer, age., II, s. 72-73.
28 Gönçer, age., II, s. 36.
29 AŞS, 532/163; Edip Ali Bakı, agm, s. 126; Aynı Yazar, Afyonkarahisar’daXVII, XVIIIinciAsırlardaMeçhulHalkTarihindenYapraklar, şy. 1951, s. 57.
30 Belirtilen yılda mektep binasında şer‘î mahkeme tarafından bir dava konusu görülmüştür.( AŞS, nr. 637, s. 279/337).
31 Atabek, age., s. 183.
32 AŞS, nr. 499, vr. 21b/149
33 AŞS, nr. 498, 1a/1.
34 AŞS, nr. 500, vr. 15a/94; nr. 501, vr.1b/3, 10b/53; nr. 531, vr. 1b/4, 8a/20; nr. 548, vr. 71a/231.
35 VGMA, Vakfiye Defteri, nr. 468, s. 92; nr. 208; Gönçer, mektebin Felezâde Derviş oğlu Sinan Çavuş tarafından 1590 yılında yaptırıldığını belirtirken, Felezâde Süleyman Çavuş tarafından belirtilen tarihten önce, aynı yere bir mektep yaptırıldığını nakletmektedir. (Gönçer, age., II, s. 73,254). Kanaatimize göre Sinan Çavuş, Süleyman Çavuş olmalıdır. Bu hususla ilgili olarak AŞŞ’de“Medine-iKarahisar-ı Sahib’de vâkî Saraçlar sûkıkurbinde(çarşısına bitişik) Felelizâde Süleyman Çavuş, muallimhâneilebinâeylediğimescid-işerifinyevmiikiakçevazifeimamıolanSüleymanHalife..1078H./M.1667” şeklinde bir atama emri tespit edilmiştir. Bakı, “Afyon’da Eski Zamanlarda Yaşayış”, s. 59. Bk. AŞS, nr. 510, vr. 7a/34
36 Fele-zâde Süleyman Çavuş Vakfı hakkında geniş bilgi için bk. Vakıf Eserleri, s. 216-226.
37 AŞS, nr. 497, s. 34/124.

YAZARLAR

TÜMÜ

SON HABERLER