Nöbetçi Eczaneler
Eylül 1914 yılında Islâh-ı Medâris Nizamnâmesi’nin yürürlüğe girmesinden sonra Karahisar-ı Sahib’deki pek çok medresede değişiklik olmamış; ancak burada Recep Efendi Medresesi yeni uygulamaya alınmış; 1915-16 ders yılında beş senelik medrese-i tâliye olarak eğitime başlanmıştır9. Bu uygulamada, Anadolu’da ilk açılan 14 medrese içerisinde yer alan bu medresede, diğer taşra medreselerinden ayrı bir ders programı uygulanmıştır. Yeni uygulamadan önce medresede ortalama 31 öğrenci bulunurken, yeni uygulama ile, Afyon’da Islâh-ı Medâris merkezi olan medresenin öğrenci sayısı ilk yılda 40, ikinci yılda 62, üçüncü yılda ise ancak 52 olabilmiştir10. Medresenin öğrenci sayısı, ikinci yılda önceki yıllara göre yüzde yüz artarken, bir sonraki yılda ise öğrenci sayısının düşüşü, eğitimdeki ıslâh hareketinin tam olarak başarılamadığı kanaatini vermektedir. Halkın bu okula önce fazla rağbet ettiği, daha sonraki yılda ise rağbetini azalttığı anlaşılmaktadır. Ülkenin içinde bulunduğu sıkıntılı durum da yeni eğitim sistemini olumsuz yönde etkilemiş olsa gerektir.
1914 yılı yazışmalarından, şehirde ve nahiyelerde bulunan medrese sayılarının tam verilmediği anlaşılmaktadır. Sandıklı’daki medrese sayısının, diğer kazalara göre çok görülmesi de buraya bağlı nahiye ve köylerin fazla olmasından kaynaklanmaktadır.
Karahisar’da merkez livada medreselerde 200’ü geçkin talebe olduğu, seferberlik münasebetiyle R. 1290-1309/M. 1874-1893 doğumlu olan talebelerin tamamı askeri kıtalara sevk olunduklarından medreselerde R. 1310/1894’ten R.1315/1900 doğumlulara kadar şimdilik kırk kişinin kaldığı 6 Teşrin-i evvel 1330/19 Ekim 1914 tarihinde Karahisar Müftüsü Ali Feyzi tarafından Karahisar Kadılığına arz olunmuştur11.
1915 yılında seferberlik sebebiyle, askerlik çağında olan öğrencilerin medreselerden alınarak asker edildiği anlaşılmaktadır. Belirtilen tarihte, İsceli Medresesi’nin bütün öğrencileri askere alınmıştır12.
Şehirde olan medreseleri şöyle belirtebiliriz:13
1. Alaaddin/Hisarardı Medresesi
Selçuklu hükümdarı I. Alâaddin Keykubat sultan olunca memleket kalelerinin tamir ve bakımlarının yapılması ile yeni medreselerin yapılmasını muhtemelen emretmiştir. Karahisar’da da sultanın emriyle Mimar Bedrettin Gühertaş tarafından kalenin tamiri sırasında, Hisarardı mevkiine sultan adına bir medrese ile kalenin güney kısmının en yüksek tepesine küçük minareli, mozayik çini mihraplı olarak bir de mescit yapılmıştır. Kale, mescit ve medresenin yapım tarihi H. 630/M. 1232-1233 yılı tahmin edilmektedir14. Medrese, “açık, iki veya tek eyvanlı medrese grubuna giren bu yapı, moloz taştan ve tek katlı” olarak yapılmıştır. On bir odalı olan medrese, iki eyvanlı özelliğiyle Selçuklu medreselerine yeni bir örnek teşkil etmiştir15.
(Devamı Yarın)
KAYNAK
9 AŞS, nr. 669, belge no:189.
10 Yazıcı, agm s. 45.
11 AŞS, nr. 669, belge no: 13.
12 Bu hususla ilgili olarak kaza müftüsü Ali Feyzi’nin Karahisar-ı Sahib kadılığına yazdığı yazı şöyledir:
“Karahisar-ı Sahib Kadılığı Cânib-i Fuzalâ‘nelerine
19 Rebiu’l-evvel 339 tarih ve 520 aded numaralı tezkire-i fâdılâneleri cevabıdır.
Faziletli Efendim Hazretleri
Beldemizde 250 kuruş maaşlı Sofyalı Mehmet Tahir Efendi namında Çarşanbalı Hoca Efendi’nin mecaz bir efendi mevcut olup 1326 senesinden beri Cami-i kebir Medresesi’nde müderrisi Hüseyin Efendi’ye mu‘âvenet suretiyle müteaddid dürûs-ı tedrîs etmekte iken 29 senesinde inhâ eden İsceli-zâde Medresesi müderrisliğine bi’t-ta‘yin medrese-i mezkûrede Şerh-i Akaid ve mutemil dersleriyle meşgul iken seferberlik münasebetiyle talebelerinin kâffe-i kıtât-ı askeriyeye sevk edilmekle yine Cami-i kebir Medresesi’ne avdet şimdilik medrese-i mezbûrede Kâfiye okutmakta ve ma‘a haza Islâh-ı Medâris-i İlmiyede dahi tarih tedris eylemekte olduğu ma‘ruzdur. 28 Rebi‘u’l-ûlâ 333 Müfti-i belde Ali Feyzi”. AŞS, nr. 669, belge no:162.
13 Bu medreseler hakkında şu şurada da bilgi verilmiştir: Mustafa Karazeybek, Zelkif Polat, Yusuf İlgar, Afyonkarahisar Vakıf Eserleri Merkez I (Vakıf Eserleri), Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2005, s. 273-301; Uzman Yusuf İlgar- Yrd. Doç. Dr. Zelkif Polat, Afyonkarahisar Eğitim Tarihi Üzerine Bir Deneme, Afyonkarahisar 2005, s. 273-300.
14 Süleyman Gönçer, “Afyon’da Mevlânâ Celâleddin Rûmi ve Mevlevîlik”, Taşpınar (Afyon), nr. 2, (Eylül 1963), s. 15-16; Aynı Yazar, Afyon İli Tarihi, I, İzmir 1971, s. 255; Seyahatnâme, IX, s. 17; Yusuf İlgar, Tarih İçinde Afyonkarahisar’da Kaybolan Eserlerimiz, I, Afyon 1991, s. 3; “Tarih İçinde Afyonkarahisar’da Kaybolan Eserlerimiz-II”, 3. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, s. 218-219.
15 Metin Sözen, Anadolu Medreseleri, I, İstanbul 1970, s. 127-128.
