Ana Sayfa Arama Galeri Video Yazarlar
Üyelik
Üye Girişi
Yayın/Gazete
Yayınlar
Kategoriler
Servisler
Nöbetçi Eczaneler Sayfası Nöbetçi Eczaneler Hava Durumu Namaz Vakitleri Gazeteler Puan Durumu
WhatsApp
Sosyal Medya
Uygulamamızı İndir
Yusuf İLGAR
e-posta: YAZARIN TÜM YAZILARI

AFYONKARAHİSAR’DA EĞİTİMİN TARİHİ MEKTEPLER -17

E. İDÂDÎLER
1. Karahisar-ı Sahib Mekteb-i İdâdî-i Mülkî
Rüştiyelerin idâdiye dönüştürülmesiyle Afyonkarahisar’da da 19 Ağustos 1311/ H.1313/M.31 Ağustos 1895 tarihinde Rüşdiye, aynı binada beş yıllık idadiye çevrilmiştir9. Okul müdürlüğü mühründe Karahisâr-ı Sâhib Mekteb-i İdâdî-i Mülkîsi Müdiriyeti 1313/1895 yazılıdır10. Okulun ilk müdürü Mustafa Nezih’dir.1313-1314/1895-1896 öğretim yılında okulun 61 öğrencisi bulunmaktadır11.
Karahisar-ı Sahib idâdî’sinin harap olmasından dolayı iç ve dış sıvalarıyla sınıfının ve dershanelerinin tavan ve döşeme tahtalarının yenilenmesi ve bazı müteferrik tamirat-ı mübremenin (sağlam tamiratın) icrası için önceden 4959 kuruş 32 paranın sarfına önceden izin verildiği haberinin alınmış olmasına karşılık maarif bütçesinden 19 CCemâziye’l-âhir 321/30 Ağustos 319/ 14 Eylül 1903 tarihinde 4000 kuruş verilmiştir12. Daha sonra her halde yapılan işlerle ilgili olarak değerlendirilmesinin keşfi yapılması için 16 Kanun-ı evvel 319/6 Şevval 321/26 Aralık 1903 tarihinde iradesi çıkmıştır13.
Okulun eski binasının elverişsiz olmasından dolayı icrâ olunan birinci keşifte dört bin dokuz yüz elli dokuz kuruş, otuz iki para ile tamirine izin verildiği halde, mektebin pek ziyade harap olmasından dolayı evvelki keşiften fazla sarf olunan üç bin dokuz yüz seksen beş kuruş, sekiz paranın gelecek yıl bütçesinden mahsup edilerek kullanılmıştır. Bununla ilgili padişah irâdesi, 29 Ramazan 1321/19 Aralık 1903 tarihinde çıkmıştır14. Şimdiki Zafer Müzesi’nin yan taraflarında olan bu eski rüştiye ve daha sonra idadi binası olarak kullanılan yapının çok harap bir halde olmasından dolayı 1903 yılında bir tamir gördüğü anlaşılmaktadır.
Yirminci yüzyılın başında Afyonkarahisar’a gelen İhtifalci Mehmet Ziya Bey, Mekteb-i İdadi’yi ziyaret etmiş bu arada gözlemlerini şöyle belirtmiştir:15
“… Mutasarrıf Raşid Paşa’yı konaklarında ziyaret ettikten sonra Mekteb-i İdâdî’ye gittik.
Bizim oraya varmamız ders zamanına rastladığı cihetle teneffüs vaktine kadar Müdür İrfan Efendinin odasında oturduk. Bir çeyrek sonra trampet çalındı. Talebe teneffüse çıktı. Müdür Efendi de geldi…
Mahalle mektepleri arasında büyücek ve fakat eski bir evde muvakkaten teessüs etmiş olduğundan taksimat-ı dâhiliyesi ne hıfzı’s-sıhhaya ne de mektep idaresine elverişli değildi. Bunun için burada dahi hilâfete layık ve hıfzı’s-sıhhayaya uygun bir mektebin inşası önemli derecede gereklidir.” Mehmet Ziya Bey’in sağlık ve mimari açıdan elverişli bulmadığı okul, şimdiki Zafer Müzesi’nin ve yıkılan Hükümet Konağı’nın yan tarafında olan rüştiye binası olmalıdır.
İdâdî, ahşap binadan önce Mecidiye Mahallesi’ne; bir müddet sonra Namık Kemal İlkokulu binasına, buradan da yeni yapılan çinili binasına 1916-17 yılında taşınmıştır. Okulda beş sınıfla eğitim ve öğretime başlanılmıştır. Ordu Bulvarı’na 19 Mayıs 1914’te yapımına başlanan ve H.1335/M.1916’da tamamlanan çinili büyük okulun Mimarı Avdik Avdis isminde Afyon’da yaşayan bir Ermenidir16. Okulun giriş kapısı üzerindeki Mekteb-i İdadi-i Mülkî yazılı çinili levha zaman içerisinde kaybolmuştur17.
Okul, Afyonkarahisar’ın işgal edildiği 28 Mart-8 Nisan 1921, 10 Temmuz-27 Ağustos 1922 tarihleri arasında Karaman Mahallesi, Damardı Sokak, No 5’te olan Arap Binbaşı’nın evine taşınmış, bu arada okul İngilizler tarafından işgal edildiği18 gibi aynı zamanda Yunan Karargâhı olarak kullanılmıştır19. Okulun eski fotoğraflarından anlaşıldığına göre, ana giriş çatısı üzerinde soğan bir kubbesi vardır.

KAYNAK
9 Sencer, Tevârih-i Vâfiyât Vakâyi-i Sâire, s. 21; Hasan Ali Yücel, Türkiyede Orta Öğretim, İstanbul 1938, s. 510; SVH., 1324, s. 588; Şahin, agm, s. 50; Atabek, age, s. 195-196; İdadi’nin 1311/1313/1895 yılında açıldığı ayrıca şu yerlerde belirtilmiştir: “İdadi’nin târih-i küşâdı ve tesisi sene 311”. Maarif-i Umûmiye Nezâreti 1328-1329 Senesine Mahsus İhsâiyât Mecmuası, s. 24; “Geçen sene salnamesinde [1313] vaz‘ edildiği münderec Karahisar-ı Sâhib Mekteb-i İdadi-i Mülkîsi’nin emr-i inşaatı ikmal ve resm-i küşâdı icrâ kılınmıştır.” SVH., 1314, s. 291; “Hüdavendigar vilayeti dahilinde ilk açılan idadi Bursa merkez İdadi-i Mülkisi olup (22 Temmuz 1301)de tesis edilmiştir. Bundan sonra (11 Şubat 301) tarihinde Karesi, (12 Kanun-ı sani 1306)de Kütahya ve (19 Ağustos 311)de Afyonkarahisar ve (19 Ağustos 321)de Ertuğrul ve (2 Kanun-ı sani 321)de Söğüt idadileri tesis ve küşad Olunmuştur.” İsmail Hakkı, age, s. 10; Afyon Lisesi Almanağı ‘nda ise İdadi’nin açılışını 1894 olarak gösterilmektedir ki bu tarih yanlıştır. Bk. Afyon Lisesi Eğitimde 100. Yıl, Afyon t.y.
10 Karahisâr-ı Sâhib Mekteb-i İdadisi Şâkirdânına Mahsus Vukuât Şehriye Cüzdanı, Sene 1329. İdadi müdürlüğü tarafından düzenlenen bu defter Mustafa Enver Ergun (Vicdani)ye ait olup torunu Mehmet Taşpınar’dan alınmıştır.
11 SNMU., 1316, s. 1029.
12 BOA., ŞD. ML. NF., belge no: 219/16, lef: 1.
13 BOA., BAO, Maarif (Giden), 397/9-8, belge no: 168039.
14 BOA., İrâde Maarif, nr. 4.(1321 N. 29).
15 Mehmet Ziya, age, s. 277, 278; Y. İlgar-S. Çelebi, agm, nr. 9, (Ocak-Mart 1987), s. 19.
16 Okul binası “Methal mermer ve ve Türk mimarisi stilinde başlıklı basamaklarla döşeli, duvarlar yontma taştır. Cephe yanlar çini ile süslüdür. İç bölmeler ve koridorlarla tavan ve döşemeler tamamen ahşaptır. Bina bodrum katı üzerine yerleştirilmiş iki kattan ibarettir. 19 odası vardır. Şimdiki belediye konağı ile vilâyet arasında ahşap bir binada, okul 1895’ten 1914 tarihine kadar 5 sınıflı idadî olarak ve 1914’ten 1921 tarihine kadar şimdiki binada yine idadî olarak; 1921 tarihinden 1922 tarihine kadar 9 sınıflı sultanî olarak; 1923’ten 1926 tarihine kadar ilk ve orta kısım sınıflarını havi orta mektep olarak ve 1926 tarihinde ilk kısımlar orta kısımdan ayrılmış olduğundan orta kısma pedagoji sınıfları ilâvesiyle 1930 tarihine kadar da pedagojili sınıfları kaldırılarak tam devreli lise haline sokulmuştur.” 1931’de pansiyon teşkilatı kurulan okulun ihtiyacı üzerine 1937 yılında Lisenin yanındaki Dumlupınar İlkokulu binası ve arsası satın alınmış ve beş dershane, yatakhane, yemekhane, mutfak, çamaşırhane, banyo dairesi, jimnastik salonu, fizik, Kimya ve tabiiye lâboratuvarlarını ihtiva eden ek bölüm yapılmıştır. Bk. Yücel, age, s. 510-511.
17 Atabek, age, s. 195.
18 Oğuz, “Afyon’un İşgal Günleri”, nr. 1008, (11 Kasım 1960).
19 40. Dönem Afyon Lisesi Mezunları, İstanbul ty., s. 12-13; Ömer Fevzi Atabek çinili binaya 1917 yılında taşınıldığını belirtmektedir. Bk. Atabek, age, s. 195.

YAZARLAR

TÜMÜ

SON HABERLER