Ana Sayfa Arama Galeri Video Yazarlar
Üyelik
Üye Girişi
Yayın/Gazete
Yayınlar
Kategoriler
Servisler
Nöbetçi Eczaneler Sayfası Nöbetçi Eczaneler Hava Durumu Namaz Vakitleri Gazeteler Puan Durumu
WhatsApp
Sosyal Medya
Uygulamamızı İndir
Hasan Tahsin Günek
e-posta: YAZARIN TÜM YAZILARI

AFYONKARAHİSAR’DA İTALYAN İŞGALİ

1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı 1918 yılı sonlarına gelindiğinde Osmanlı İmparatorluğununda içinde bulunduğu ittifakın yenilgisiyle sonuçlamıştı. Her bir devletle yapılan ateşkes anlaşmalarıyla yıllar boyu süren savaş fiilen sona ermişti. Osmanlı İmparatorluğu da itilaf devletleriyle imzaladığı Mondros Ateşkes anlaşmasıyla savaştan çekilmişti. Fakat savaştan çekilmiş olmak yaşanan acı ve keder dolu günleri sona erdirmemiş, bilakis ordusunun dağıtılması ve çeşitli bahanelerle Anadolu’da başlayan işgallerle Türk insanının acıları katlanarak devam etmişti.
Bu işgal ve acılardan Afyonkarahisar’da payını almış ve Mondros Ateşkes Anlaşmasının hemen akabinde önce İngiliz, ardından İtalyan ve Fransız işgallerini yaşamıştı. İngilizlerin özellikle Anadolu Demiryolu hattı boyunca önemli demiryolu kavşakları ile bazı deniz limanlarını işgal etmeleri üzerine 1919 yılı Nisan ayı içinde İtalyan ve Fransızlarda bu işgallere dahil olmuşlardı.
Afyonkarahisar’dan Konya’ya kadar uzanan Anadolu Demiryolu hattının korumasını devralmak üzere bir İtalyan taburunun gönderilmesi için 1919 baharında Müttefik Yüksek Konseyi bir karar alır.1 Bunun üzerine İtalyanlar 3 Nisan 1919 tarihinde Afyonkarahisar istasyonunu işgal ederler.2
Hat boyunca işgallerine devam eden İtalya, beşyüz mevcutlu ve makineli tüfeklerle donatılmış bir taburu yüksek rütbeli bir subay komutasında Haydarpaşa istasyonundan trenle Konya’ya sevk eder. Bu kuvvet 24/25 Nisan 1919 gecesi Konya’ya vararak şehri işgal eder. İtalyanlar gönderdikleri yeni kuvvetlerle bu sayıyı binbeşyüz’e kadar çıkarırlar.3
İtalyanlar, 136 ncı İtalyan alayının birinci ve ikinci taburlarından temin edilen ve iki subay idaresindeki 262 kişilik bir kuvvetle Afyonkarahisar’a gelerek işgale destek verirler. Askeri Daire binalarını işgal ederek yerleşirler.4
İtalyanlar 14 Mayıs 1919 tarihinde Akşehir istasyonunu da işgal ederler.5 Başlarında üç İtalyan subayının bulunduğu yüzelli kişilik bir İtalyan birliği Afyonkarahisar’dan Akşehir’e giderek bir subay ve elli askeri Akşehir istasyonuna yerleştirip tekrar Afyonkarahisar’a dönmüşlerdir.6
İtalyanlara Verilen Protesto Mektubu
İzmir’in 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlılar tarafından işgali üzerine ertesi gün şehrin ileri gelenlerinin tertiplediği protesto mitinginin arkasından şehirdeki İngiliz, Fransız ve İtalyan işgal temsilcilerine kendi hükümetlerine iletmeleri için protestonameler hazırlanmış ve bunun için sırasıyla İngiliz, İtalyan ve Fransız temsilciliklerine gidilmiştir. Afyon Askerlik Dairesindeki karargâhında bulunan İtalyan işgal temsilcisi, gelen heyeti iyi ve güleryüzlü bir şekilde karşılayarak İtalyan hükümetine verilmek üzere hazırlanan protestonameyi almıştır. 7
İşgal Sırasında İtalyanların Halka Karşı Yaklaşımları
İtalyanlar halka karşı her ne kadar İngilizler gibi olumsuz tavırlar sergilememiş olsalarda özellikle işgallerle birlikte geri dönen kimi ermenilerin de kışkırtmalarıyla Türklerin evlerini ve iş yerlerini güya silah arama bahaneleriyle diğer İngiliz ve Fransız askerleriyle beraber basarak halka eziyet etmekten geri durmamışlardır. 8
İtalyanlar, mutasarrıf Mahmut Mahir’i de zaman zaman sıkıştırmaktadırlar. Bir keresinde İtalyan işgal kuvveti komutanı, şehre dışarıdan gelenler olduğunu olası bir durumda buna karşı koyabilecek kuvvet bulunup bulunmadığını mutasarrıf Mahmut Mahir’e vararak sorar. Bu konudan Mahmut Mahir Dahiliye Nezaretine gönderdiği 18 Ağustos 1335 (1919) tarih ve 11 sayılı önemli ve mahrem dediği bir arizasında şöyle bahseder:
“İtalyan askerlerinin kumandanı dün akşam hükümeti mahalliyeye gelerek “Dün de evvelîsi günde şehrin içinde çete efradına rastgeliyoruz. Bunlar ilerüde şayet külliyetli bir şekilde şehre girmeğe kalkışırlarsa bunlara karşı koyacak kuvvetiniz nedir? Anlamak mecburiyetinde bulunuyoruz” diye sordular.
İtalyan komutanın suallerine karşı “Asayiş şayan-ı şükran bir derecededir. Çeteler yoktur. Olsa bile bu gibi hareketler ahaliye karşı değil Yunan işgaline, Yunanlıların vahşetlerine karşıdır.” Diye izahat verilerek ikna edildiğini söyler.” 9 Mutasarrıf Mahmut Mahir aynı yazıda 23.fırka kumandanı Ömer Lütfi Beyi şikâyet etmektende geri durmaz. Zira Ömer Lütfü Bey, milli mücadelenin karşısında duran Mutasarrıf Mahmut Mahir’in emirlerine uymamakta ve olanca gücüyle ve imkânıyla milli mücadeleye destek vermektedir. O kadarki, Ömer Lütfü Bey, geceleri İngiliz, İtalyan ve Fransız ların gözetlemelerine rağmen cephanelikten cephane bile çıkarttırmaktadır. 10
İtalyan İşgalinin Sona Ermesi
Anadolu’da Milli Mücadele’nin hızla gelişmesi ve peşpeşe kazandığı başarılar ve İtilaf devletlerinin İstanbul’u askeri işgal planlarının uygulanma tarihinin yaklaşması üzerine General Milne müttefik birliklerini 1920 yılının ilk aylarından itibaren Anadolu’dan geri çekmeye ve İzmit’ten itibaren Anadolu Demiryolunu kapatmaya karar verir. Ancak bu plan İtalyan Yüksek Komiserinin Konya’dan çekilmeye itiraz etmesiyle bir müddet ertelenir. Fakat İngiliz askerlerinin çekilme hazırlıklarını gören diğer müttefik ülkeler nihayetinde uygulanmak istenen planı kabul ederek çekilmeye başlarlar.11
12. Kolordu Kumandanlığından, 20. Kolordu Kumandanlığına gönderilen bilgiye göre, Konya’da bulunan İtalyan kuvvetinin İstanbul’a hareket emrini aldığı, daha sonra Trakya’ya geçeceği, Konya’ya Fransız kuvvetlerinin geleceği bildirilmektedir.12
General Milne’in İstanbul’un müttefik işgal kuvvetlerince işgalinin planlandığının eninde sonunda ortaya çıkacağını ve bu durumun Anadolu’da oluşturacağı tepkiyi düşünerek Anadolu Demiryolu hattı boyunca bulunan İngiliz ve İtalyan birliklerini geri çekmeye ve bu geri çekilmeyi 1920 yılının Mart ayı başlarında tamamlamaya karar vermiştir. Ancak, plana yapılan itirazlar nedeniyle Milne’nin belirlediği takvim sarkmış, birlikler İstanbul’un işgalinden önce geri çekilmeyi tamamlayamamışlardır. Konya ve Afyonkarahisar’daki işgal birlikleri İstanbul’un işgalinden sonra ancak Eskişehir’e kadar geri çekilebilmişlerdir. 13
Mondros ateşkes anlaşmasıyla başlayan ve içinde İtalyanlarında olduğu itilaf devletlerinin işgalleri, 19 Mart 1920 tarihinde son işgal birliklerinin Afyonkarahisar’dan ayrılmalarıyla sona ermiştir.

 

Dip Notlar:
1 General G. F. Milne, Events İn Turkey, The London Gazette, Friday, 7 January 1921, s. 162
2 Ali Sarıkoyuncu, Milli Mücadele Döneminde Eskişehir Mitingleri ve Çekilen Protesto Telgrafları, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 3, S 4, Balıkesir 2000, s.250
3 Mevlüt Çelebi̇ , Milli Mücadelede İtalyan İşgalleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 9, sayı. 26, s.400
4 Ömer Fevzi Atabek, Ömer Fevzi Atabek ve Afyon Vilayeti Tarihçesi, Yayına Hazırlayan; Turan Akkoyun, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No: 8, Afyon 1997, s.332
5 A.Sarıkoyuncu, a.g.m., s.250
6 Karahisar’dan üç zabit kumandasında yüzelli nefer İtalyan askeri Akşehir’e gelip bir gece kaldıktan sonra bir zabit ile elli neferi istasyonda bırakarak tekrar Karahisar’a avdet etmiş oldukları. (Konya) (BOA, Yer:DH.ŞFR. / 630-105-0 Tarih: R-18-05-1335; Keza, BOA, DH. EUM.ECB. / 24-51-0, Tarih: H-19-08-1337)
7 Atabek, a.g.e., s.336
8 Salih Kesri Acı Günlerimizden, Taşpınar Dergisi, 9 Mayıs 1935, Cilt:3, Sayı:31, s.122
9 Atabek,a.g.e., s.360
10 Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü, TİTE-A10 Kataloğu, Sıra No: 682, Kutu No: 300, Belge No: 76, Adet: 1, Tarih: 25/08/1335, s. 95
11 General G. F. Milne, Events İn Turkey, The London Gazette, Friday, 7 January 1921, s. 162
12 TİTE-A10 Kataloğu, Sıra No: 2160, Kutu No: 316, Belge No: 37, Adet: 1, Tarih: 11/03/1336, s. 319
13 General G. F. Milne, Events İn Turkey, The London Gazette, Friday, 7 January 1921, s. 164

YAZARLAR

TÜMÜ

SON HABERLER