İlklerin savaşı: Trablusgarp

29 Eylül 1911’de, bugün Libya diye isimlendirdiğimiz Trablusgarp topraklarının İtalya’nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya ile Osmanlı devletini karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı.
Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal Atatürk, Enver Paşa ve Ali Çetinkaya gibi sonradan tarih sahnesinde önemli roller üstlenecek olan genç Osmanlı subaylarının önemli askeri tecrübeler edindikleri ilk görevleri arasında yer alıyordu.
1878 Berlin Antlaşması’nda Osmanlı topraklarının paylaşımından bir hisse koparamamış olan İtalya yetersiz gücüne rağmen emperyal hayaller peşinde koşmakta, diğer sömürgeci büyük devletlerle kıyaslanamayacak kadar zayıf durumdaki askerî ve ekonomik durumunu hesaba katarak yakın yerleri gözüne kestirmekteydi. Hedeflediği yer ise uzun zaman önce Fransız hâkimiyetine geçmiş, Kuzey Afrika’daki eski Osmanlı toprakları olan Tunus ve Cezayir arasındaki Trablusgarp vilâyeti ile Bingazi (Cyrenaika) sancağıydı. İtalya bu emellerle buraya birtakım ekonomik yatırımlar da yapmıştı. Tunus’un Fransa tarafından ele geçirilmesi İtalya’nın bu hedefine daha sıkı sarılmasına yol açmış olmakla beraber devletler arası denge siyaseti ve devlet olarak kendi gücü, başına buyruk davranmasına imkân vermiyordu.
Osmanlı ile İtalya Trablusgarb Savaşı’nda karşı karşıya gelmiştir. 1911 ile 1912 yılları arasında gerçekleşen bu savaş aynı zamanda Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk savaşıdır. İtalya’nın hammadde arayışlarına girmesi ve Osmanlı’nın Trablusgarp’ı koruyacak gücünün kalmaması savaşın ana nedenleri arasında yer alır.
İtalya’nın ham madde ve Pazar araması, Trablusgarp’ın İtalya’ya yakın olması, İtalya’nın Trablusgarp’ın geri bırakıldığını ve Hristiyanlara kötü davranıldığını iddia etmesi, Büyük devletlerin İtalya’yı yanlarına çekmek istemeleri, Osmanlı Devleti’nin bölge ile kara bağlantısının olmaması ve donanmasının yetersiz olması bu savaşın nedenleri arasında öne çıkanlardır.
Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı İtalya’ya bırakmak istememesi üzerine İtalyan donanması, On iki Ada ve Rodos’u işgal ederek savaşın bir an önce bitmesi konusunda Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları’nın başlaması üzerine barış antlaşması imzalayarak Trablusgarp’taki subaylarını geri çağırmıştır.
Uşi Antlaşması 18 Ekim 1912’de imzalanarak bu savaş sona erdirildi. Anlaşmaya göre Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya verilecek,
Rodos ve On İki Ada, Balkan Savaşlarının sonuna kadar geçici olarak İtalya’ya bırakılacak, Trablusgarp ve Bingazi’deki Müslümanlar dini yönden Osmanlı halifesine bağlı olacak, İtalya, kapitülasyonların kaldırılması konusunda Osmanlı Devleti’ne yardımcı olacaktı.
Trablusgarp Savaşı’nın sonucunda Osmanlı Devleti, kuzey Afrika’daki son toprak parçasını da kaybetmiştir. Yunanistan’ın On İki Ada’yı işgal etme ihtimaline karşılık, On İki Ada geçici olarak İtalya’ya bırakılmıştır. Osmanlı Devleti, halifeliğin siyasi gücünü kullanarak bölge halkıyla dini ve kültürel bağlarını sürdürmek istemiştir. Trablusgarp Mustafa Kemal’in ilk savaşıdır. Mustafa Kemal, binbaşılığa yükseltilmiştir.
Bu savaş aynı zamanda bazı ilklere de sahne oldu. Örneğin Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal’in ilk savaşıdır. Mustafa Kemal, Derne ve Tobruk’ta gösterdiği başarılardan ötürü binbaşılığa yükseldi. Uçaklar, tarihte ilk kez Trablusgarp’ta bir savaş aracı olarak kullanıldı. Vurularak düşen ilk uçak, yine bu savaşta kayıtlara geçti. Uçaklar savaş sırasında bir taraftan da bildiri attı… Böylece ilk kez uçaklar propaganda aracı haline geldi. Savaşın kazanan tarafı İtalya, Ege Denizi’ne iyiden iyiye yerleşti. Neticede, Doğu Akdeniz’de güçlü bir ülke konumuna geldi. Trablusgarp’ın ardından ülkede milliyetçilik yükselişe geçti. Bu yükseliş, Benito Mussolini’yi 1922’de iktidara taşıdı.