Nöbetçi Eczaneler
Türk hükümdarı Tanrı tarafından kut ve ülüg (kısmet) ile donatıldığı için iş başına gelebilmektedir. Bu tarihi kayıtlardan da anlaşılıyor ki, eski Türk devletinde siyasi iktidar kavramı “KUT” tabiri ile ifade ediliyordu. Kutadgu Bilig’de açıklandığına göre : “Kut’un tabiatı hizmet, şiarı adalettir. Fazilet ve kısmet kuttan doğar….Beyliğe (hakanlığa) yol ondan geçer… Her şey kutun eli altındadır, bütün istekler onun vasıtası ile gerçekleşir. Tanrı (iduk) tur… Bey bu makama sen kendi gücünle gelmedin, onu sana Tanrı verdi… Hükümdarlar iktidarı Tanrı’dan alırlar.”(Kutadgu Bilig Beyit: 674- 676, 1430, 1933, 1960, 5469,5947. beyitler)
Türkler, İslâm öncesi telakkilerinden olan “Kut” a da İslâmi bir anlam vermişler, onu Allah’ın takdiri veya nasibi olarak yorumlamışlardır. İslâm inancında Allah kadir-i mutlaktır, her şey O’nun tasarrufuna bağlıdır. Ancak bir insan nasibinde varsa devlet başkanı olabilir.
Eski Türk düşüncesine göre hakan olmak bir kader ve talih işidir. Tanrı kut verirse kişi hakan olur. Hakanlar, cömert, bilgili, iyi ve cesur olurlar, töreye uygun hareket ederler ise Tanrı onlar ile beraber olur. Eğer töreye uygun hareket etmez. “babalık” görevlerini yerine getirmez, halkı yedirip içirip doyurmaz, kötü kalpli ve korkak olurlarsa Tanrı onlardan uzaklaşır, kut’unu geri alır ve onları cezalandırırdı.
Türk töresine göre Yüce Tanrı insanı “adalet” için, “törenin tatbiki” için hakanlık/İdarecilik makamına getirir. “Beylik” yani idarecilik törenin (adaletin ve hukukun) uygulanması için konmuştur. Bu düşünceler Kutadgu Bilig’ de şöyle anlatılır:
“Bu beylik mesnedine sen isteyerek gelmedin; onu Tanrı kendi fazlı ile sana ihsan etti” (beyit 5469).
“Lütuf ederek, sana bu beyliği verdi; ey bilgisi geniş olan insan, buna şükret” (b. 5470).
“Bu beyler hâkimiyetlerini Tanrı’dan (bayattan) alırlar; halk iyi olursa bey de iyi olur” (b. 5947).
“Tanrı seni doğruluk-adalet için bu mevkie getirdi. Haydi, doğru-adil ol ve doğruluk-adalet ile yaşat” (b.5195).
“Bütün halka karşı merhametli ol, büyüğe küçüğe doğruluk, adalet ile hükmet” (b. 5197).
“Bu gün herkesin iyi olmasını istersen, kendin iyi ol, ey memleketin büyüğü ” (b. 5200).
“Bütün bulanıklıkları durultmak istersen kendin ruhunu tasfiye et; halk ister istemez durulur (b. 5201).
“Halk bozulursa, onu beyler düzene koyar; eğer beyler bozulursa, onları kim düzeltir.” (b.5203)
“Sen kendi hareketini doğrult, tavrını düzelt; halkın hareketi kendiliğinden düzene girer” (b.5204).
Beylerin-hakanların adil, doğru olmaları, kanunları doğru uygulamaları konusunda Kutadgu Bilig’de şöyle denilir:
“Ey hâkim, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın” (b. 2033).
“Kanun (töre) ile ülke genişler ve dünya düzene girer; zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur”(b. 2034).
“Beyler gönüllerini temiz tutar ve kanunu (töreyi) tatbik ederlerse, beylik bozulmaz ve uzun müddet ayakta durur” (b. 2036).
Muharrem Günay
