Nöbetçi Eczaneler
Bundan önceki yazımızda XX. Yüzyıl ilk çeyreği itibariyle dünyanın birçok ülkesinde Türkçe olarak yayınlanmış olan gazetelerin bir dökümünü çıkarmaya çalışmış ve bunun içinde “Hallac-ı Mansur” üzerine çalışmalarıyla tanınan Fransız şarkiyatçısı Louis Massignon’un (1883-1962) “Annuaire Du Monde Musulman”1 adlı eserinin basımlarını temel almıştık.
Önceki yazımızda da belirttiğimiz üzere; Massignon’un eserinde gazete ve dergiler, genellikle alfabetik sıra ile yayınlandıkları şehirlere göre sınıflandırılır. Sonra sırasıyla süreli yayının ismi, kullandığı dil, eğer biliniyorsa editörünün adı ve mümkünse kuruluş tarihi ile tam adresi verilmektedir. Buna göre Massignon’un 1925 yılı temelinde verdiği bilgiler ışığında yurdumuzun dört bir yanında Türkçe olarak yayınlanan bazı gazete ve dergiler şunlardır 2:
Adapazarı:
Adapazarı: Haftalık
Adana:
Yeni Adana: Günlük
Türk Sözü: Günlük
Siha: 1925
Afyonkarahisar:
Haber
Nur
Anteb (Gazi):
Gazi Sancak
Halk Dili
Ayvalık:
Ayvalık
Amasya:
Amasya: Haftalık
Emel: Haftalık, M. Sırrı, 1920
Edirne:
Paşaeli: Onbeş günde bir, Mustafa Kasım, 1923
Ankara:
Resmi Ceride: Günlük
Ayen Tarihi: Aylık
Hâkimiyet-i- Milliye: Günlük, Mahmud Bey, 1920
Türk Yurdu: Aylık, 1911
İnkilab: Günlük
Köy Hocası: Onbeş günde bir, 1920
Ticaret Vekâleti Mecmuası: Aylık
Ceride-i-Adliye: Aylık
Evamir Mecmuası: Aylık
Hastahane: Onbeş günde bir
Dellal: Aylık
Muallimler Birliği: Aylık
Antalya:
Antalya: Ferruh Niyazi
Akdeniz: Günlük
Bafra:
Tenvîr-i-efkâr: Haftalık, 1923
Bafra: Haftalık
Balıkesir:
Zafer-i-Milli: Üç haftada bir, 1922
Karasi: Haftalık
Bartın:
Bartın,
Bilecik:
Bilecik: Haftalık
Bolu:
AltunYaprak: Onbeş günde bir
Bolu: Haftalık, 1913
Derdli: Haftalık, İlyaszade Şükrü, 1921
Bursa:
Ertuğrul: Onbeş günde bir
Yeni Fikir: Onbeş günde bir
Arkadaş: Haftalık, SalihMünir, 1921
Kardaş: Haftalık
Kayseri:
Misak: Onbeş günde bir, 1923
İstanbul:
Aydınlık: 1925
Anadolu Mecmuası: Aylık
AnadoluTerbiye Mecmuası: Aylık
Akbaba: Onbeş günde bir
Akşam: Günlük, Necmeddin Sadık,1919
Asâr-i-Nisvan: Onbeş günde bir
Askeri Tıbb-i Baytari Mecmua: Aylık
Baytar Mecmuası: Aylık
Dâr-ul-Funûn Mecmuası: (I Edebiyat, II Hukuk), iki ayda bir
Dâr-ul-İlhân: İki ayda bir
Demiryollar: Aylık
Diş Tabipleri: Aylık
Dişçi Âlemi: Onbeş günde bir
Cumhuriyet: Günlük, Yûnus Nâdi ve Mehmet Agâh, 1924
Fen Âlemi: Onbeş günde bir
Gol: Haftalık
Haftalık Mecmûa: Haftalık
Hilâl-i Ahzar: Onbeş günde bir
İçtihad: Aylık, Dr. Abdullah Cevdet, 1914
İdman Mecmûası: Haftalık
İkdam: Günlük, Ahmed Cevdet, 1894
İktisâdi Hafta: Haftalık
İstanbul Şehir Emaneti Mecmuası: Aylık
İstanbul Piyasa Gazetesi: Onbeş günde bir
İstanbul Seririyatı: Aylık
İstanbul Ticaret ve Sana-i Odası Mecmuası: Aylık
İstitlâât-ı- Bahriye Gazetesi: Günlük
Maddiyat: Onbeş günde bir
Mahfil: Aylık, Tâhir El Mevlevi, 1920
Meslek: Haftalık
Millet: Günlük, Burhan Cahid,1925
Milli Mecmua: Onbeş günde bir
Milli Ticaret: Onbeş günde bir
Muallimler Mecmuası: Aylık
Musavver Alışveriş Mecmuası: Haftalık
Musavver Küçük Gazete: (Tr., Fr.,İng.,Alm.), Mehmed Zeki, 1920
Orak ve Çekiç: 1925
Papağan: Orhan Seyfi, onbeş günde bir, 1924
Polis Mecmuası: Aylık
Karagöz: Onbeş günde bir, Burhan Cahit, 1908
Resimli Dünya: Haftalık
Resimli Gazete: Haftalık, 1923
Resimli Mecmua: Haftalık, (Çocuk)
Resimli Perşembe: Haftalık
Sebil-ur-Reşad: Aylık, 1925
Sıhhi sahifeler: Haftalık
Servet-i-funûn: Haftalık, Ahmet İhsân tarafından kurulmuştur, 1892
Sevimli mecmua: Haftalık, (Çocuk)
Son Saat: Günlük, Ahmed Şükrü,1925
Spor Âlemi: Onbeş günde bir
Tanin: Günlük, 1925
Tarla Bahçe: Aylık
Tevhid-i-Efkâr: 1925
Toprak: Onbeş günde bir
Türk Tarih Encümeni Mecmuası: Aylık
Türk Tıp Mecmuası: Aylık
Türkiya Hilâl-i Ahmer Mecmuası: Onbeş günde bir
Türkiye İktisâd Mecmuası: Haftalık
Türkiye Salon ve İlânât Mecmuası: Aylık
Türkiyât Mecmuası: Aylık, K. Z. Mehmet Fuat, 1925
Vakit: Günlük, Mehmet Asım, 1918
Vatan: Günlük, Ahmed Emin, 1923
Yıldız: Aylık, 1924
Yeni Mecmua: 1917
YenivSanai: Haftalık
Yeni Çiftçilik: Aylık
Denizli:
Denizli: Haftalık
Şafak: Onbeş günde bir
Diyarbakır:
Diyarbekir: Haftalık
Edremit:
Edremit: Haftalık
Erzurum:
Envâr-ı-Şarkiye: Haftalık, 1871
Muallimler Birliği: Aylık
Özdilek: Yirmibeş günde bir
Eskişehir:
Demiryolu: Onbeş günde bir
Eskişehir: Haftalık
İstiklâl: Haftalık, Hasan Basri, 1921
İnebolu:
Nazikter
Isparta:
Hamîdabâd: Haftalık, 1923
İzmit:
Hür Fikir: Onbeş günde bir, Kılıçzade, 1924
Kocaeli: Haftalık, 1918
Kastamonu:
Kastamonu: Haftalık
Açıksöz: Günlük, Ahmed Hamdi, 1919
Birlik: Aylık
Giresun:
Giresun: Haftalık, 1924
Genç Mektepliler: Onbeş günde bir
Işık: Onbeş günde bir, 1923
Şen yuva: Onbeş günde bir
Yeşil Giresun: Onbeş günde bir
Kilis:
Kilis: Haftalık, Mahmut Ragıb,1923
Hudûd Eli: Onbeş günde bir
Kırşehir:
Kırşehir: Haftalık
Konya:
Babalık: Günlük, Yusuf Ziya, 1911
Asâyiş Ocağı: Haftalık
Konya: Haftalık
Resimli Zaman: Haftalık
Yeni Fikir: Onbeş günde bir
Malatya:
Malatya: Haftalık, Osman Hilmi,1923
Mamuret-ul-Aziz:
Yeni Mefkûre: Haftalık
Mamuret-ul-Aziz: Haftalık, 1885
Maraş:
Amâli Milliye: Onbeş günde bir, Mahmut Nedim, 1922
Mersin:
Mersin: Onbeş günde bir, Hüseyin Sami,1923
Niğde:
Müdâfaa: Haftalık
Ordu:
Muvaffakiyet-i Milliye: Onbeş günde bir
Urfa:
Urfa: Haftalık
Tekirdağ (Rodosto):
Tekirdağ: Haftalık
Samsun:
Canik: Haftalık
Ahâli: Onbeş günde bir
Haber: Haftalık, İbrahim-Naci, 1923
Piyasa: Onbeş günde bir
Sarıkamış:
Varlık: Onbeş günde bir, 1921
Silifke:
Taşeli: Haftalık, 1923
Sinop:
Sinop: Haftalık, 1922
Sivas:
Sivas: Haftalık
Siverek:
Altınışık: Onbeş günde bir
İrfân: Haftalık
İzmir:
Aheng: Günlük, M. Şevki, 1893
Anadolu: Günlük, Haydar Rüştü, 1911
Hava Mecmuası: Aylık
Hilal-i-Ahmer: Haftalık
İktisâd: Günlük
Sıhhi Cidâl: Aylık, A. Hamdi, 1923
Ticâret: Günlük
Yanık Yurd: Günlük
Yeni Asır: Günlük
Yeni Gün: Günlük
Zirâat ve Ticâret: Haftalık
Tarsus:
Tarsus: Onbeş günde bir, Müezzinzade Mehmet Tahir, 1912
Çanakkale:
Muallimler Birliği: Onbeş günde bir
Örnek: Onbeş günde bir
Çanakkale: Haftalık, 1922
Çankırı
Çankırı (Kengiri): Haftalık
Necât: Haftalık
Çorum:
Çorum: Haftalık, 1921
Trabzon:
İstikbal: 1925
İkbal: Onbeş günde bir, Eyübzade A. Nur, 1910
Genç Fikirler: Onbeş günde bir
Yeni Yol: Günlük
Yozgat:
Yeni Yozgat: Haftalık, Faïk Dughan,1921
Zonguldak:
Zonguldak: Haftalık
Louis Massignon, aşağıdaki gazete ve dergileri de 1930 senesi baskısına dahil etmiştir.3
Ankara
Hayat: Haftalık
Antakya4
Antakya (Arapça- Türkçe)
Yeni Mecmua: Türkçe, Latin harfleriyle, aylık, 1928,
İstanbul:
İlahiyat Fakültesi: Üç ayda bir
Ticaret Mekteb-i Âlisi Mecmuası: Aylık
Türkiye Halk Mektepleri: Onbeş günde bir
Azeri Türk: Onbeş günde bir, Mehmet Emin Resulzade (Azeri Grup), 1927, (Odlu Yurt, 1929)
Massignon, bu çalışmasında tüm dünyada Müslüman olan veya olmayan ülkelerde müslümanlar tarafından çıkarılan ve kendisinin ulaşıp elde edebildiği tüm gazete ve dergilerin bir listesini yapmaya çalışmıştır.
Massignon’un çalışmasının bizim açımızdan önemi ise; ülkemizde on dokuzuncu yüzyıl sonları ve yirminci yüzyıl ilk çeyreğinde yayınlanmış veya yayınlanmakta olan ulaşabildiği çok sayıda gazete ve derginin bir liste halinde bilgilerini vermesidir.
Bugün ilk Türkçe gazetenin yayınlanmasının üzerinden yaklaşık olarak 200 yıl geçmiştir. Bu açıdan bakıldığında da Massignon’un çalışması basın tarihi için önemli ve değerli bir çalışmadır. Türkçemiz kimlik ve kültürümüzün vazgeçilemez temel taşlarından biridir. Bu vesileyle 745. Türk Dil Bayramımız kutlu olsun.
Dip Notlar:
1 Massignon Louis, “Annuaire Du Monde Musulman: Statistique, Historique, Social et Economique (Paris 1924, 1926, 1929 ve 1955)”
2 Massignon Louis, “Annuaire Du Monde Musulman: Statistique, Historique, Social et Economique”, Seconde Édition (1925), (Paris,1926), s.352-370)
3 Massignon Louis, “Annuaire Du Monde Musulman: Statistique, Historique, Social et Economique”, Troisième Édition (1929), (Paris,1930), s.51-77)
4 Bilindiği üzere Hatay, Anavatana 1939 senesinde dahil olmuştur.
Hasan Tahsin Günek
