Yüzyıllardan beri insan sağlığına olan faydalarıyla bilinen Karahisar madensuyu Allah’ın bu şehre verdiği nimetlerden birisidir. Yüzlerce yıldır gerek sıcak kaplıcalarıyla ve gerekse içilmek suretiyle insanların birçok rahatsızlıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Madensuyu olarakta ünü dünyaya yayılmış ve ödüller almıştır. Zaten bölgede Frigya Salutaris yani Şifalı Frigya olarak bilinmektedir.
Karahisar madensuyunun ön plana çıkarak daha bilinir olması 19.yy sonları ve 20. yy başlarına rastlar. Başlarda maarif tarafından işletilen ve gelirleri kullanılan Karahisar madensuyu daha sonraları Sultan Abdülhamit II. tarafından Hamidiye Etfal Hastanesine verilmiştir. 20.yy başlarından itibaren daha iyi şartlarda çıkarılıp dağıtımının yapılması düşünülen Karahisar madensuyunun yurtdışına da satılabilmesi için tanıtımına ağırlık verildiği görülmektedir. Örneğin, Osmanlının 1903-1907 yılları arasında Londra Büyükelçiliği görevinde bulunan Stefanaki Musurus Paşa tarafından Karahisar madensuyunun bir örneğinin 1904 senesinde dünyaca ünlü tıp dergisi The Lancet’e (Neşter) verildiği ve The Lancet’in laboratuvarlarında analizinin yapılarak sonuçlarının ve Karahisar madensuyu hakkındaki görüşlerin bir makale olarak yayınlandığı görülmektedir. The Lancet’te yayınlanan “The Mineral Water of Kara hissar-ı sahib” başlıklı makalede Karahisar madensuyu hakkında şu tespitlerde bulunuluyor:
“Kaynağı Küçük Asya’daki Bursa Vilayetinin Karahisar-ı sahib sancağı olan bu ilginç maden suyunun bir örneği için Türkiye Büyükelçisi Ekselansları tarafından tercih edildik. Suyun İstanbul’daki Hamidiye Kadın ve Çocuk Hastanesi’nde kullanıldığını öğrendik. Kaynağın ilkbaharda sıcaklığı 17 C’dir. Su tamamen berrak ve parlaktır ve hoş bir alkali tada sahiptir. Ağızda temizleyici etkisi vardır ve az miktarda karbonik asit gazı içerir. LANCET laboratuvarındaki analizde litre başına gram olarak verilen aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:
Sodiumcarbonate………… 2,24
Calciumcarbonate………… 0,20
Sodiumchloride……………. 0,23
Borax…………………………… 0,01
Total ……………………………. 2,68
Toplam tuzlu su bileşenleri böylece litre başına 2,68 gramdır. Karbonik asit gazı fazla olup, buharlaşma ile elde edilen karbonatlar suda bikarbonatlar halinde bulunur. Ayrıca eser miktarda lityum tuzu da mevcuttu, ancak organik kirlilik kanıtı yoktu. Kayda değer bir bileşen borakstır. Genel olarak konuşursak, bu maden suyunun bileşimi, mukoza zarı hastalıklarında faydalı olduğu bilinen St. Galmier, Grieshubler, Fachingen ve Ems sularına benzer. Esas olarak sodyum karbonat ve sodyum klorür içermesi bakımından Karahisar-ı sahib’inkine benzeyen Fachingen’in alkali suları, böbrek ve mesane hastalıklarında kullanılır.
Hamidiye Hastanesi’nden çıkan raporlarda, suyun kronik mide rahatsızlıklarında, bronşiyal nezle ve ayrıca mesane rahatsızlıklarında, örneğin sistit’e iyi sonuçlar verdiği belirtilmektedir.
Suyun bu olumlu etkisi, içerdiği alkali tuzlara ve lityuma atfedilebilirken, boraks şüphesiz önemli bir katkı faktörüdür. Su şişede ihraç edilmektedir, ayrıca kaynağın bir hidroterapik tesisin temelini oluşturmaması için hiçbir neden yoktur.”
The Lancet’te yayınlanan yukarıdaki makaleden de anlaşılacağı üzere Karahisar madensuyunun içiminin gayet güzel olduğu, başta mide rahatsızlıkları, bronşiyal nezle ve mesane rahatsızlıkları olmak üzere birçok rahatsızlıklarda kullanılmakta olduğu ortaya çıkmaktadır.Afyonkarahisar Madensuyu bugün dahi gerekli araştırma ve çalışmalarla hem ekonomik ve hem de sağlık alanlarında ülkemize yurtdışından döviz geliri sağlayacak potansiyele sahip kıymetli bir kaynağımızdır.
Dip Notlar:
1 “The Mineral Water of Kara-Hissar-ı-Sahib”, The Lancet, Volume 163, İssue 4205, 2 April 1904, Pages 953-954
2 Fotoğraflar Hamidiye Etfal Hastahane-i Âlisi’nin İstatistik Risale-i Tıbbiyesi dergisinden alınmıştır.