Kanunî Osmanlı sulhu ve nizâmının en yüksek derecesini temsil eder. Türk ve îslâm idealleri ile bütün Avrupa’yı da bu sulha ve îslâm hidayetine eriştirmek için Türk ve Osmanlı mefkûresinin karalarda ve denizlerde son hamlelerini yapmış; Avrupa’da hüküm süren Protestan-Katolik mücadelelerini, imparator ve kral savaşlarını bu dâva için maharetle kullanmış; Sokullu da Lehistan’ı Türk hâkimiyetine ve himâyesine almağa çalışmış; Arapların Şarkta, Anadolu ve Garpta Poitier seferleriyle bu kıtayı içine aldıkları kıskaç Viyana’ya ve okyanuslara kadar sıkılmış ve daraltılmıştır. Fakat XVI’ncı asrın Avrupası VII ve VIII. inci asırların Avrupa’sından çok daha kuvvetli olduğu ve İran da çelmelerini taktığı için Garbî Avrupa son mukavemetini göstermişti. Eğer bu büyük teşebbüs muvaffak olsa idi yükselmekte olan Avrupa ve gerilemeye, çökmeye başlayan İslâm medeniyetleri yeni bir senteze varacak ve herhalde bu sâyede madde-rûh dengesi kurularak; beşeriyetin istikbali çok daha parlak olacaktı. Zira mezhep kıtâlleri içinde bunalan, madde-rûh dengesini bulamayan Hıristiyan dünyası İslâm -Avrupa medeniyet sentezleri ile sağlam ve sarsılmaz temellerine oturacaktı. (Turan, 1969, c.II, s.105-106)
Hicretin onuncu yılında onuncu padişah olarak tahta çıkan ve 22 Eylül 1520’den 7 Eylül 1566’ya kadar hükümdarlık yapan Kanûni Osmanlı pâdişahları arasında en uzun tahta oturan padişahtır.
Avrupalıların Muhteşem Süleyman dediği Kânûni iyi bir devlet adamı olduğu kadar aynı zamanda çok iyi bir sanatkârdı. Meslek olarak kuyumculuğu seçmiş olan Kânûni çok büyük bir şâirdi. Muhibbî mahlasını kullanarak yazdığı şiirleri 3 ciltlik Divânı’nda toplanmıştır. Divânı’nda 2.779 gazel yer almıştır ki devrin meşhur şairi Zâti’nin bile ulaştığı gazel sayısı 1825 adette kalmıştır. (Serdaroğlu, 2006, s.49)
Kanuni’nin 2779 gazeli olmasına rağman akıllarda en çok kalan şiiri
“Halk içinde muteber bir nesne yok devleti gibi “ dizeleriyle başlayan şiiridir:
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi
Olmaya devlet cihânda bir nefes sıhhat gibi
Saltanat didükleri ancak cihân gavgasıdur
Olmaya baht ü saâdet dünyada vahdet gibi
Ko bu ıyş u işreti çünkim fenâdur âkibet
Yâr-i bâki ister isen olmaya tâat gibi
Olsa kumlar sayısınca ömrüne hadd ü adet
Gelmeye bu şîşe-i çarh içre bir sâat gibi
Ger huzur itmek dilersen ey Muhibbî fâriğ ol
Olmaya vahdet makamı kûşe-i uzlet gibi.
Halkın en çok itibar ettiği şey devlet, yani makam mevki sahibi olmaktır. Hâlbuki dünyada en büyük devlet bir nefes te olsa sıhhat sahibi olmak, yani sağlıklı olmaktır.
Saltanat dedikleri sadece bir dünya kavgasıdır. Dünyada Allah’a yakınlık gibi büyük saadet ve baht açıklığı olamaz.
Bu eğlenceyi yemek içmeyi bırak, sonu kötüdür. Eğer ebedi bir sevgili istiyorsan ibadet gibisi yoktur.
Ömrün, kumlar sayısınca sınırsız ve hesapsız olsa bile, bu feleğin fanusunda (çıtasında) bir saat gibi bile gelmez.
Ey Muhibbi (kendisini kastediyor), eğer huzur içinde olmak istersen, feragat sahibi ol, vazgeç…
Dünyada yalnızlık, uzlet köşesine çekilmek gibi Allah’a yakınlaşma olmaz.
Ayrıca bir cilt tutarında Farsça şiir yazmıştı. Kanuni bu üstün şairlik performansıyla Divan edebiyatının gazel rekorunu da kırmış oluyordu.
Kaynaklarda Kanuni’nin kavaflık (kunduracılık) yaptığına dair de bir kayıt vardır. Keza seramik meraklısıydı, bu yüzden “mavi-beyaz” adı verilen ve bugün Çinlilerin bile bayıldığı pek çok zarif porselen kap kacak, onun devrinde saraya girmiştir. Kaynaklarda kavaflık/kunduracılık ve seramik ustalığı yaptığına dair kayıtlar vardır. “Mavi beyaz” adı verilen ve bugün Çinlilerin bile hayran olduğu porselen kap kacak, onun devrinde meşhur olmuş ve saraya girmiştir.