- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- Haber Eki Nedir?
Haber Eki Nedir?
Türkçede fiillerin oluş şeklini ve nedenini anlatan ekler, yüklemin sonunda kullanılır. Böylece öznenin durumu hakkında bilgi sahibi olunur
Dünyanın en matematiksel dili olduğuna ilişkin birçok araştırma yapılan Türkçede öznenin durumu yüklemle belirlenir. Yüklem bir eylemi bildirir. Dolayıyla yüklemde kullanılan ekler de “haber ekleri” ya da “haber kipleri” olarak tanımlanır. Buradaki “haber” kelimesi, yüklemin öznenin ne yaptığını haber vermesi nedeniyle kullanılır.
ŞAHİTLİK İFADE EDEN EK
Türkçede 5 temel haber eki bulunur. Bunlardan birincisi “-Di’li Geçmiş Zaman” olarak bilinen, şahit olunan geçmiş zamandır. Fiillerin sonuna “-dı, -di” eki getirilerek düzenlenen bu kipte “yaptı, etti” gibi kesin yargıya varılır.
RİVAYET İÇİN KULLANILAN EK
İkinci haber eki ise “-Miş’li Geçmiş Zaman” olarak öğretilen zamanı anlatmak için kullanılır. Daha çok rivayete dayalı olduğu izlenimi bırakan bu söylemde “yapıyormuş, ediyormuş” gibi kullanım yaygındır.
ŞU AN NE YAPIYORSUN
Haber eklerinin üçüncüsünde “-İyor” denilerek şu an anlatılır. “Şimdiki Zaman” olarak da anlatılan bu zaman kipinde fiilin şu an devam ettiği “yapıyor, ediyor” çekimi ile anlatılır. Burada bir istisna vardır: Şimdiki Zaman Kipi, bazı zamanlarda gelecek zaman yerine de kullanılır. Cümlenin kuruluş şeklinden bu durum anlaşılır.
GELECEK İÇİN TEK FİİL
“-Acak” eki ile kurgulanan fiiller ise “Gelecek Zaman” şeklinde adlandırılır. Türkçede gelecek zaman, ilerleyen gün ve tarihlerde gerçekleşmesi planlanan ya da kesin bir programa alınan fiillerle ilgilidir. İngilizcede “Düşünülen Gelecek Zaman” “will” yardımcı kelimesi ile, “Programa Alınan Kesin Gelecek Zaman” ise “going to” yardımcı kelimeleri ile kullanılırken Türkçede her iki gelecek zaman dilimi için kullanım sadece “-ecek/acak” ekidir. Sözün gelişine göre durum anlaşılır.
GENİŞ ZAMAN, KAPSAYICIDIR
Türkçedeki son haber eki ise “Geniş Zaman”dır. Bu metindeki genel anlatım gibi fiil genel çerçeve çizer; geçmişi ve geleceği de kapsayacak bir rapor dili olarak Geniş Zaman kullanılır.
