- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- TİP Komünist Mi?
TİP Komünist Mi?
Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1961 yılında Türkiye’de kurulan bir siyasi partidir. TİP komünist midir?
TİP, 1946 sonrası çok partili dönemde TBMM’ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti oldu. 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında kapatılan parti, 1988 yılında TKP ile birleşerek TBKP olarak kuruldu.
TBMM’YE GİREN İLK SOSYALİST PARTİDİR
Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1946 sonrası çok partili dönemde TBMM’ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti olma özelliğine sahiptir. 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında kapatılan parti, 1988 yılında TKP ile birleşerek TBKP şeklinde kuruldu. 13 Şubat 1961 tarihinde, 1961 Anayasası’nın getirdiği ortamda, 12 sendikacının İstanbul Valiliği’ne verdikleri bildirimle kurulan parti kurucuları; Şaban Yıldız, Kemal Sülker, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, Ali Demir, İbrahim Denizcier, Adnan Ardan, Avni Erakalın, Kemal Nebioğlu, Hüseyin Uslubaş, Ahmet Muslu ve Salih Özkarabay’dır. Parti 1961 seçimlerine katılamamıştır.
1962 yılında parti kurucularının, işçi sınıfı ile aydınları buluşturmak hedefiyle ve yaşanılan tıkanıklığı aşmak için, aydınları partiye çağırdıkları bilinmektedir. Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, Adnan Cemgil, Nazife Cemgil, Cemal Hakkı Selek, Yunus Koçak, Fethi Naci ve daha birçok aydın partiye üye oldular. Kurucu genel başkanı sendikacı Avni Erakalın’dır. Erakalın’ın, YTP’den milletvekili adayı olmak için partiden istifa etmesi üzerine partinin kurucuları Doç. Dr. Mehmet Ali Aybar’a genel başkanlık teklifi götürdüler. Böylece Şubat 1962’de Mehmet Ali Aybar genel başkan oldu. Türkiye Sosyalist Partisi Mayıs 1962’de TİP’e katıldı. Kasım 1962’de Ahmet Muşlu ile Saffet Göksüzoğlu partiden ayrıldılar. Şubat 1963’te bağımsız senatör Niyazi Ağırnaslı ve kontenjan senatörü Esat Çağa TİP’e girdi. TİP’in görüşleri basında Vatan ve Öncü gazetelerinde destek buldu. Yayın organı Sosyal Adalet sıkıyönetim döneminde kapatıldı. Yön dergisi TİP’i desteklemedi.
1963 SEÇİMİNDE PARTİ 9 İLDE 36 BİN OY ALDI
1963 yerel seçiminde parti 9 ilde 36 bin oy aldı. 1964 senato yenileme seçimlerine YSK kararı yüzünden katılamadı. Diğer partilere yapılan hazine yardımı TİP’e yapılmadı. 1965 seçimleriyle birlikte, partide Mihri Belli’nin Milli Demokratik Devrim (MDD) grubu yenilgiye uğradı. 1966 yılında Malatya Kongresi ile ilk büyük ayrılık yaşandı ve MDD’ci olarak bilinenler partiden ihraç edildi. Yaşanan tartışmaların, parti paralelinde 12 Kasım 1965 tarihinde kurulmuş olan Fikir Kulüpleri Federasyonu (FKF) içine taşınması ve MDD grubunun zamanla FKF yönetiminde etkin hale gelmesi, 5-6 Ocak 1969 tarihlerindeki kongrede TİP yanlılarını yönetimden uzaklaştırması, 1969 Ekim ayındaki kongrede FKF’nin adını Devrimci Gençlik (Dev-Genç) olarak değiştirmesiyle birlikte, TİP ve Dev-Genç arasındaki bağlar tümüyle koptu. Bunun üzerine TİP destekçisi gençler Sosyalist Gençlik Örgütü (SGÖ) adlı bir oluşuma gittiler.
PARTİLİLER ARASINDA GÖRÜŞ AYRILIĞI YAŞANDI
Diğer yandan parti içindeki görüş ayrılıklarında Mehmet Ali Aybar’ın tam bağımsız, insancıl sosyalizm görüşüyle, Behice Boran’ın Emek grubunun görüşü arasında ayrılık çıktı. 1968’de Varşova Paktı’nın Çekoslovakya’ya müdahalesi ise bu ayrılığı derinleştirdi. Genel Başkan Aybar 20-21 Ağustos gecesi gerçekleştirilen bu askerî müdahaleyi derhal 21 Ağustos günü yaptığı bir basın açıklaması ile kınadı. TİP MYK üyesi Behice Boran, 27 Ağustos 1968 tarihli Milliyet gazetesinin 2. sayfasında yer alan Görüşler bölümünde yayınlanan Sosyalist demokrasi ve ulusal bağımsızlık başlıklı makalesinde “Bu müdahale milli bağımsızlık ve eşitlik haklarına olduğu kadar sosyalizm ve sosyalist enternasyonalizm ilkelerine de aykırıdır” diyerek partinin bu tutumunu ideolojik ve teorik temelleriyle güçlü bir şekilde savundu. Ancak, daha sonra Aybar’ın görüşlerini Sovyetler Birliği’ne yönelik artan eleştirilerle Leninizmin ve Sovyet tipi sosyalizmin reddi, “insani, güler yüzlü, hürriyetçi sosyalizm” kavramı yönünde geliştirmeye devam etmesi üzerine Behice Boran ve Sadun Aren’in başını çektiği grupla arasında hızla gerilim arttı. 1969 seçimlerinde TİP’in oylarının azalmasının ardından Aybar genel başkanlıktan istifa etmek zorunda kaldı.
1969 SEÇİMLERİNDE İKİ MİLLETVEKİLLİĞİ KAZANILABİLDİ
TİP 1969 seçimlerinde de yüzde 3 oy almasına rağmen, TİP’in önünün kesilmesi için seçim kanununun değişmiş olması nedeniyle Mehmet Ali Aybar ve Rıza Kuas olmak üzere iki milletvekilliği kazanabildi. Şubat 1971’de Aybar parti üyeliğinden de istifa etti. Parti içinde MDD, ASD, PDA, Emek grupları arasında ayrılmalar yaşandı. TİP’in siyasî faaliyetleri 12 Eylül Darbesi ile birlikte durdurulduktan sonra, 10 Ekim 1981’de ikinci defa kapatıldı. 1981’de parti kapatıldığında, Türkiye siyasetindeki etki ve iddiasını yitirmişti. 1987 yılında TİP, TKP ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adını aldı. Bu parti daha sonra kapatıldı. Bu partinin kadrolarının bir kısmı daha sonra ÖDP ve TKP’ye katıldı.
