- Haberler
- Hayatın İçinden
- X'in Mucidi Ömer Hayyam Nasıl Öldü?
X'in Mucidi Ömer Hayyam Nasıl Öldü?
Gıyaseddin Eb'ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam, çoğumuzun bildiği ismi ile Ömer Hayyam, İran kökenli şair ve matematikçi olan bilim insanı, Türk Edebiyat tarihinin de en önemli isimlerinden biridir. Aynı zamanda Ömer Hayyam, dünya matematik tarihine damga vuran isimdir.
Ömer Hayyam bir vücutta iki aykırı bilimi bir araya getirebilen ve insanoğluna zıtlıkların bir arada bulunabileceğini gösteren bir isimdir. Bu kadar değerli olan bir ismin halen daha gündeme ara ara düşen sırlarla dolu bir ölümü vardır.
HAYYAM KİMDİR?
Hayyam, net tarih belli olmamakla birlikte 1039-1048 yılları arasında İran’ın Horasan Eyaleti’nin Nişabur şehrinde dünyaya gözlerini açmıştır. Hayyam, öğrenim hayatının bir kısmını Semerkant’ta geçirdi. Hayyam, adının anlamı, sözlükte geçtiği tabiri ile ‘’çadır üreticisi’’ anlamına geliyor. Ama bazı tarihçiler, Hayyam isminin İran’daki Arap asıllı Hayyami aşiretinden aldığını öne sürerler. Bu yüzden net bir şekilde anlamı halen daha bilinmemektedir.
Hayyam, Selçuklu zamanında yaşamış bir bilimci olduğu için Selçuklu Devleti Hayyam’a özel ilgi göstermiş ve onun Selçuklu’da yaşamalarını istemiştir. Hayyam’ın, Selçukluya ne kadar ilgisi olsa da şatafat ve devlet işlerinden uzak kalmayı seçen bir yapısı vardı. Bu nedenle, ne Sultan’ın sarayında ne de vezirlerin yanında kalmamıştır. Bu yapısı sebebi ile Selçuklu’ya dışarıdan hizmet etmiş bir bilim insanı olarak Türk tarihinde kendinden söz ettirdi. Hayatı boyunca bilimle uğraşmayı seçen Hayyam, Semerkant, Buhara, Belf ve İsfahan gibi bilimle adından söz ettiren şehirlerde dolaşmayı ve yaşamayı seçmişti. Semerkant’ta ikamet ettiği sıralarda yüksek mertebeli bir memurla tanışan Hayyam, hayatı boyunca bir tek bu memurun teklifini kabul eder ve onun himayesi altına girdi.
İbni Sina’nın bilim ekibine dahil olduğu bilinen Hayyam, Cebir, Geometri, Astronomi, Fizik ve Tıp bilimleri ile ilgilendi. Bu bilim dalları ile uğraşırken aynı zamanda müzik ve edebiyatla da uğraşmıştı. Hatta rivayete göre, bir arkadaşı ‘’Kafan bu kadar bilime basarken, neden sadece edebiyat üzerine kitap yazarsın?’’ lafına Hayyam, ‘’Bilim gün gelir kendi ile çakışırken sanat hep özgür kalabilmiş ve hiçbir zaman kendi ile çakışmamıştır.’’ diye cevap verir. Ama Ömer Hayyam, bu lafını yıllar sonra çiğnemek zorunda kalmış ve rubailerini bir kitap haline getirmiştir. Bu kitapta ise sanattan tut bilime kadar yer vermiştir. Bu kitap ile kendi adını ölümsüzleştirmiştir. Çünkü bu kitapta matematikte ilk defa denklem sistemini ele almış ve şuan hâlâ kullandığımız formülleri yazmıştır. Bunun yanı sıra Hayyam’dan kendi kitaplarında söz eden o dönemin diğer bilim insanları Hayyam’dan şu şekilde söz ettiler:
‘’Gıyaseddin Eb’ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam’ın hafızası fazlasıyla kuvvetlidir. Dil, fıkıh ve tarih konusunda detaylı bir bilgiye sahiptir. Hafızası çok kuvvetli olduğu için bu detayları ve yaşananları hiçbir zaman unutmadan her zaman anlatabilir. Tıp ve diğer akli meşakkat gerektirecek ilimlerde üstün bir yeteneği vardır.’’
ÖMER HAYYAM NASIL ÖLDÜ?
Hayyam, doğduğu şehirde 1123 tarihinde 80 yaşlarında hayatını kaybetti. Hayyam’ın ölüm nedeni ise halen daha bilinmemektedir.
Bakmadan Geçme
