Zeynel Bey Türbesi Nasıl Taşındı? Prof. Dr. Veysel Eroğlu Anlattı

60'ıncı Hükümet Çevre ve Orman Bakanı, 61'inci, 62'nci, 63'üncü, 64'üncü ve 65'inci Hükümet Orman ve Su İşleri Bakanı, Cumhurbaşkanı Irak Özel Temsilcisi Prof. Dr. Veysel Eroğlu, kendi adını taşıyan Ilısu Prof. Dr. Veysel Eroğlu Barajı’nın titizlikle inşa edildiğini, adeta iğneyle kuyu kazdıklarını belirtti.

“BİR ÇOCUĞUN ÜZERİNE TİTRER GİBİ PROGRAM HAZIRLADIK”

Prof. Dr. Eroğlu, “Tarihi Hasankeyf ilçesi, Aşağı Şehir ve Yukarı Şehir olarak iki kısımdan meydana gelmektedir. Aşağı Şehir, eski yerleşim yerlerinin olduğu ve tarihi eserlerin yoğunlukta olduğu bölgedir. Yukarı Şehir ise sonradan yerleşim yeri haline getirilen alandır. Hasankeyf’in yüzde 80’i baraj göl alanından etkilenmezken sadece yüzde 20’lik kısım sular altında kalmaktadır.

Ilısu Barajının yapılma kararı ve inşaat çalışmalarının başlamasıyla birlikte ilk önceliğimiz bölgede bulunan zengin tarihi ve kültürel eserlerin korunması, restorasyonu ve taşınacak eserlerin baraj göl alanından çıkarılması noktasında çalışmalara başlamak olmuştur. Dünyada eşi ve benzeri olmayan bir projeyi burada uyguladık. Adeta iğneyle kuyu kazar gibi her bir eseri tek tek inceledik ve küçük bir çocuğun üzerine titrer gibi gerekli koruma programlarını hazırladık.

Şayet baraj alanında tarihi ve kültürel varlıklar olmamış olsaydı biz bu barajı dörtte bir sürede tamamlayabilirdik. Ama bizim önceliğimiz hem kaybolmaya yüz tutmuş eserleri gün yüzüne çıkarmak hem de kültürel eserleri korumak olmuştur. Ayrıca bu tarihi ve kültürel eserlerin korunması için ayrılan ödenek Dünyada eşi benzeri olmayan büyüklüktedir” dedi.

“TEK PARÇA TAŞIMA YÖNTEMİ”

Prof. Dr. Eroğlu, açıklamasına şöyle devam etti:

“Zeynel Bey, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğludur. 11 Ağustos 1473 tarihindeki Otlukbeli Meydan Muharebesinde vefat etmiştir. Zeynel Bey Türbesi, babası tarafından inşa ettirilerek 1477 yılında tamamlandığı düşünülmektedir. Artuklular döneminden kalma olan türbe takribi olarak 55 yıllık tarihi bir yapıdır.Bu tarihi yapıyı taşımaya başlamadan önce türbenin eski yerinde güçlendirme çalışmalarını yaptık.

Tarihi eserlerin taşınması, ülkemizde ilk defa uygulanacak bir durum olması ve hatta bu büyüklükteki yapıların Dünya’da bile ilk defa taşınacak olması omuzlarımızdaki yükü daha çok arttırıyordu. Adeta kılı kırk yararcasına çalışıyor, saatlerce toplantı yapıp taşıma işleminin her bir saniyesini dahi planlıyorduk. Bilim Komisyonu ile birlikte yapmış olduğumuz toplantılar neticesinde taşıma seçeneklerinin hepsi masaya yatırmış ve nihayetinde 1.150 ton ağırlığındaki tarihi türbe için Tek Parça Halinde Taşıma Yöntemi üzerinde karar kılmıştık. Zeynel Bey Türbesi, mevcut yerinden 64 metre üst kotta ve 1.935 metre uzaklıktaki yeni yerine taşınacaktı.

Taşıma işleminden önce yeni temel, beton yol ve indirme platformunun imalatları tamamlandı. Bütün süreci planlamıştık ama yine de bir hataya mahal vermemek için önce bu taşıma işinin bir provasını yapmak gerekiyordu. Yani türbenin ağırlığı kadar, hatta daha ağır beton blokları aynı güzergâh üzerinde taşıyarak prova yapılmasına karar verdik.”

“O GECE HEYECANDAN GÖZÜME UYKU GİRMEDİ”

Türbenin sağlıklı bir şekilde taşınması için büyük uğraş verdiklerini hatırlatan Prof. Dr. Eroğlu, “Prova taşıma işlemi, 8 adet kendinden tahrikli modüler taşıyıcı (Self-Propelled Modular Transporter, SPMT) ile gerçekleştirilecekti. Zeynel Bey Türbesinin deneme taşıma işlemi için (2×2×2.5 m) boyutlarında betonarme bloklar hazırlandı. Taşıma yolunun testi, Zeynel Bey Türbesinden % 40 daha fazla bir yük ile 27-28 Nisan 2017 tarihlerinde başarıyla gerçekleştirildi. Bu işlem, azda olsa rahatlamamızı sağlamıştı ama yine de gerçek türbenin taşınması daha stresli olacaktı. Taşıma işlemine geçilmeden önce ilk olarak 30 cm kalınlığındaki kaldırma temeli tamamlandı.

28 adet, 50 cm çapında kaldırma delikleri açıldı ve özel harç ile doldurulma işlemi yapıldı. Ardından 44 adet hidrolik kaldırma krikolarının ayakları tamamlandı. Türbenin içten kesim işlemi tamamlandı ve hidrolik krikolarla türbe 2 santimetre yukarı kaldırılarak taşımaya hazır hale getirildi. 90 santimetre yüksekliğinde art germe uygulanarak kaldırma plağı tamamlandı ve 44 hidrolik kriko yerleştirildi. Nitekim tarihler 11 Mayıs 2017’yi gösteriyordu ve sadece 24 saat sonra bölgenin en önemli eserlerinden Zeynel Bey Türbesini taşıyacaktık. O gece heyecandan gözüme uyku girmedi.”

“EŞSİZ BİR ANA TANIKLIK ETTİK”

Zeynel Bey Türbesi’nin taşınmasının ardından şeni yerine yerleştirilmesinin de adeta bir operasyon şeklinde olduğunu aktaran Prof. Dr. Eroğlu, “12 Mayıs 2017 Cuma günü sabah saat 07.45’de ‘Bismillah’ diyerek tarihi türbenin yolculuğunu başlattık. Ben, Bakanlık binasından gazeteci ve basın mensupları ile video konferansla alana bağlanarak, taşıma işlemini bizzat komuta ettim. DSİ Genel Müdürüm ve ilgili arkadaşlar taşıma mahallinde tarihi yolculuğa şahitlik ettiler. Bütün halk alana toplanmış bu eşsiz ana şahitlik ediyorlardı. Ulusal ve çok sayıda uluslararası televizyon da bu anı canlı olarak ekranlara taşımıştı.

Tarihi Türbe adım adım yeni yerine gidiyordu. 3 saat 55 dakikalık bir zaman diliminin ardından saatler 11.40’ı gösterirken türbe yeni yerine ulaşmıştı. Büyük bir heyecanın ardından hepimiz derin bir nefes almıştık. Bu tarihi hadiseye şahitlik etmek ve bu taşıma işleminin içinde bulunmak inanılmaz bir duyguydu. Neticede tarihi yapı hedefine ulaşmış ve biz de üzerimizdeki mes’uliyetin ağırlığından az da olsa sıyrılmıştık. Taşıma işlemiz tamamlanmıştı ama tarihi türbe henüz yerine tam olarak yerleştirilmemişti. 12 Mayıs 2017’de yapılan taşıma işleminden 3 gün sonra tarihi türbenin taşındığı yeni yerinde zemine yerleştirme işleminin gerçekleştirilmesi gerekiyordu. 

O dönem Kültür ve Turizm Bakanı olan Sayın Prof. Dr. Nabi Avcı Bakanımızın da teşrifleriyle, Türbenin yeni yerine yerleştirme ve sabitleme işlemine birlikte şahitlik ettik. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün konferans salonunda program gerçekleştirerek, Türbenin bulunduğu alana canlı bağlantı yaptık. 15 Mayıs 2017 tarihinde şahsım ve Sayın Bakanımız Prof. Dr. Nabi Avcı’nın butona basmasıyla tarihi türbe ebedi istirahatgahında yerini almıştı. Yapmış olduğumuz bu muazzam ve titiz çalışma neticesinde yok olmaya yüz tutmuş tarihi Zeynel Bey Türbesi, korunmuş ve gelecek nesillere bir miras olarak yeni yerinde ziyaretçilerini ağırlamaktadır” şeklinde konuştu.