Hangi Durumlarda Antibiyotik Kullanılmalı? AFSÜ'lü Akademisyen Açıkladı
AFSÜ Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Neşe Demirtürk, toplumun bütün kesimlerini ve gelecek nesilleri de etkileyen bu hayati konunun önemli bir parçası olan bilinçsiz antibiyotik kullanımı hakkında ayrıntılı bilgi verdi
Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Neşe Demirtürk, antibiyotik kullanımı hakkında ayrıntılı bilgi verdi. Prof. Dr. Demirtürk, “Antibiyotikler, sadece bakteriyel enfeksiyonların tedavisi ve bazı durumlarda da korunması için kullanılan, bakterilerin çoğalmasını engelleyen ya da öldüren ilaçlardır. İnsanlarda, vücuda dışarıdan bulaşarak hastalık yapan, gözle görülmeyen tek hücreli canlılar mikroorganizma ya da halk arasındaki tabirle “mikrop” olarak adlandırılır. Mikroplar, insanlar için yararlı ve zararlı olarak ikiye ayrılır. Yani vücudumuzda birçok yararlı mikrop da bulunuyor, kendi yaşamlarını sürdürürken bize bir zarar vermeden, bizim için çalışıyorlar ve biz sağlıklı bir yaşam sürdürmek için onların varlığına ihtiyaç duyuyoruz.
Flora adını verdiğimiz bu yararlı mikroorganizma toplulukları, ağız içi, bağırsaklar ki bağırsakta bulunan bu yararlı mikrop topluluğuna mikrobiyota deniliyor ve cilt yüzeyi gibi bölgelerde, doğumdan kısa bir süre sonra birikerek ömür boyu bizimle yaşıyor. Ancak bazı mikroorganizmalar, zararlı özelliklere sahip ve insan vücuduna girdiklerinde enfeksiyon hastalıklarına yol açıyorlar. İşte bu mikroplar da kendi aralarında bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler gibi farklı alt gruplara ayrılıyor. Antibiyotikler, bu zararlı mikrop gruplarından sadece bakteriler üzerine etkilidir. Tam da bu sebeple virüs kaynaklı bir enfeksiyonda antibiyotik kullanmak, tedavide hiçbir işimize yaramıyor” dedi.
Prof. Dr. Neşe Demirtürk, açıklamasına şöyle devam etti:
“Antibiyotikler, temel olarak, bakterilerin yol açtığı enfeksiyonların tedavisi için kullanılır. Bazı sınırlı durumlarda, bakteri enfeksiyonu gelişmeden önce, korunma amacı ile de antibiyotik kullanılabilir. Ancak, her enfeksiyon hastalığı bakteriyel değildir. Virüs kaynaklı enfeksiyonda antiviral ilaçlar, mantar enfeksiyonu söz konusuysa antifungal ilaçlarla enfeksiyonun temizlenmesi amaçlanır. Her koşulda antibiyotiklerin sadece hekim gözetiminde, uygun durumlarda kullanılması gereklidir. Bakterilerin, bir antibiyotikle karşı karşıya kaldığında, ilacın etkisinden kendini kurtarmak için bir yol geliştirmesi, antibiyotik direncidir. Bu şu anlama geliyor; A bakterisinin yol açtığı bir hastalığı B antibiyotiği ile tedavi ediyorsunuz, bu arada A bakterisi B antibiyotiği ile tanışıyor. Bir sonraki karşılaşma olasılığına karşı B ilacından kurtulmanın yollarını arıyor ve eğer bulabilirse B antibiyotiğine dirençli hâle geliyor. Direnç oluştuğunda, sonraki seferde A bakterisinin yaptığı hastalıkta B antibiyotiği bir işe yaramıyor. Üstelik B antibiyotiğinden korunma yolunu keşfeden A bakterisi, bu yolu bütün arkadaşlarına da öğretiyor ve böylece yeryüzündeki A bakterileri zaman içinde B antibiyotiğine tamamen dirençli hâle geliyor. Bu direnç, enfeksiyon hastalıkları doktorlarının en büyük kâbusudur.
Antibiyotik direnci hem ülkemizde hem de dünyada çok önemli bir sorun. Özellikle hastanelerde gelişen enfeksiyonlarda etken bakteriler bazen bütün antibiyotiklere dirençli olabilir. Bu durumda enfeksiyonları kontrol etmek mümkün olmuyor. Antibiyotik direncine yol açan birçok faktör var, en önemlisi uygunsuz antibiyotik kullanımı… Bunun dışında tarımda, hayvancılıkta, gıda sektöründe antibiyotiklerin yaygın ve bilinçsiz kullanımı direnç gelişimdeki ek faktörlerdir. Küreselleşen dünyada ulaşımı kolaylaşması, daha fazla insan hareketliliğini desteklediği gibi dirençli bakterilerin yayılımına da katkı sağlıyor.”
AFSÜ Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Neşe Demirtürk, bilinçsiz antibiyotik kullanımının zararlarına da dikkat çekerek “Çok fazla zararı var, en başında bakterilerdeki antibiyotik direncinin en önemli sebebi bu bilinçsiz kullanımlardır. Uygun olmayan hastalıklarda, uygunsuz süre ve dozda antibiyotik kullanımı bakterilerin dirençli hâle gelmesindeki en önemli etkendir. Özellikle grip, soğuk algınlığı ve COVID-19 gibi virüs kaynaklı etkenlerle oluşan hastalıklarda antibiyotik kullanımı, virüslere hiçbir etki yapmamasının yanında bakterilerin direnç geliştirmesine sebep oluyor. Kısacası bilinçsiz ve uygunsuz kullanılan antibiyotikler birçok yan etkiye yol açabilir. Uygunsuz kullanımda hastalar, boşu boşuna bu yan etkilere maruz kalmış oluyorlar. Şu hâlde uzman hekimlerin tavsiyelerini dikkate almakta yarar var” ifadelerini kullandı.
