Yıpranma Payı Nedir? Kimler Yıpranma Payından Faydalanabilir?

YIPRANMA PAYI NEDİR?

Yetkililer tarafından yasal düzenleme ile çalışma şartları ağır olarak tanımlanan meslek gruplarında çalışan kişilerin erken emekli olmasını ve bazı sosyal haklardan yararlanmasını sağlayan kavrama yıpranma payı denir. Ağır olarak tanımlanan çalışma şartları psikolojik veya fiziksel olarak değişkenlik gösterebilir. Fiili Hizmet Süresi zammı, halk arasında yıpranma payı olarak da bilinir.

KİMLER YIPRANMA PAYINDAN FAYDALANABİLİR?

Normal iş kollarının haricinde fiziki ve psikolojik olarak daha zor şartlarda çalışanlar fiili hizmet zammından (yıpranma payı) faydalanabilmekte. Ağır olarak kabul edilen mesleklerin çeşidine göre yıllık 180, 90 ve 60 günlük hizmetler kişinin SGK Prim günlerine eklenir. Eklenen bu fiili hizmet zamları (yıpranma payları) günleri, yasada belirtilen oranlar kadar yaştan da geri çekebilmektedir. Fiili hizmet zammından (yıpranma payından) yararlanan meslek grupları ve yararlandıkları günleri ise sizin için derledik:

YILDA 180 GÜN EKLENEN MESLEKLER

Yeraltı işleri

Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanlar.

YILDA 90 GÜN EKLENEN MESLEKLER

KURŞUN VE ARSENİK İŞLERİ

Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar.

CIVA ÜRETİMİ İŞLERİ SANAYİ

1- Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar.

2- Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar.

DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI

1- Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerinde çalışanlar.

2- Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar.

3- Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar.

4- Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar.

5- Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar.

ASİT ÜRETİMİ YAPAN FABRİKA VE ATÖLYELER

1- Asit için hammaddelerin hazırlanması işlerinde çalışanlar.

2- Asidin yapılma safhalarındaki işlerinde çalışanlar.

3- Baca gazlarından asit elde edilmesi işlerinde çalışanlar.

RADYOAKTİF VE RADYOİYONİZAN MADDELERLE YAPILAN İŞLER

Doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar.

SU ALTINDA VEYA SU ALTINDA BASINÇLI HAVA İÇİNDE ÇALIŞMAYI GEREKTİREN İŞLER

1- Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 35-40 (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar.

2- Dalgıçlık işinde çalışanlar.

TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİNDE, JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞINDA VE SAHİL GÜVENLİK KOMUTANLIĞINDA

Subay, yedek subay, astsubay, yedek astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler.

EMNİYET VE POLİS MESLEĞİNDE, MİLLİ İSTİHBARAT TEŞKİLATINDA

Asaleti onaylanmış olmak şartıyla adaylıkta geçirilen süreler dahil polis memuru, başpolis memuru ve kıdemli başpolis memuru, komiser yardımcısı, komiser, baş komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarı maaş ve derecelerdeki emniyet mensupları, Milli İstihbarat Teşkilâtı mensupları.

BASIN VE GAZETECİLİK MESLEĞİNDE

14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar.

TÜRKİYE RADYO TELEVİZYON KURUMU

Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle; Türkiye Radyo Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlar.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İLE CUMHURBAŞKANLIĞI

Yasama organı üyeleri ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar.

CEZA İNFAZ KURUMLARINDA

Ceza infaz kurumu müdürü, idare memuru, infaz ve koruma başmemuru, infaz ve koruma memuru unvanlı kadrolarda bulunanlar ile Adalet Bakanlığı taşra teşkilatına tahsisli kadro veya pozisyonlarda bulunup ceza infaz kurumlarında görev yapan ve ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklularla bilfiil irtibat içinde olan diğer görevliler.

YILDA 60 GÜN EKLENEN MESLEKLER

KURŞUN VE ARSENİK İŞLERİ

1- Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar.

2- Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlar.

3- Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar.

CAM FABRİKA VE ATÖLYELERİ

1- Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.

2- Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar.

3- Ateşçilik işlerinde çalışanlar.

4- Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar.

5- Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar.

6- Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar.

7- Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar.

8- Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar.

9- Traş işlerinde çalışanlar.

10- Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar.

11- Basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar.

12- Pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar.

ÇİMENTO FABRİKALARI

1- İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar.

2- Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar.

3- Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar.

KOK FABRİKALARIYLA TERMİK SANTRALLER

1- Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve temizleme işlerinde çalışanlar.

2- Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar.

3- Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar.

4- Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar.

5- Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar.

6- Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar.

ALÜMİNYUM FABRİKALARI

1- Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar.

2- Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar.

3- Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar.

DÖKÜM FABRİKALARI

1- Döküm kalıp ve maçalarının yapılması ve döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar.

2- Döküm şarjının hazırlanması ve her çeşit maden eritme (izabe) fırınlarının döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar.

3- Maden eritme ve dökme işlerinde çalışanlar.

SU ALTINDA VEYA SU ALTINDA BASINÇLI HAVA İÇİNDE ÇALIŞMAYI GEREKTİREN İŞLER

Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 20-35 metreye kadar derinlik veya 2-3,5 kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar.

İTFAİYE VEYA YANGIN SÖNDÜRME İŞLERİ

Yangın söndürme işlerinde çalışanlar.

İNSAN SAĞLIĞINA İLİŞKİN İŞLER

11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Kanun, 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşirelik Kanunu ve 18/12/1953 tarihli ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun kapsamında sağlık meslek mensubu sayılan ve insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde çalışanlar.