Büyükşehir İçin Hazır Mıyız?

Afyonkarahisar’da zaman zaman ‘İlimiz büyükşehir olsun mu, olmasın mı’ tartışması açılır. Kimisi büyükşehir olmaktan yana görüş belirtir; bunun yararlarını anlatır. Kimi de büyükşehir olunması hâlinde İl Özel İdaresi’nin hizmetlerinin de Büyükşehir Belediyesi tarafından verileceğini belirterek 14 bin kilometrekarelik il sınırlarının zorlayıcı olduğunu hatırlatır.
Oysa konu, tartışmaya kapalı. Neden mi?
Anlatayım:
Türkiye’de illerin büyükşehir olması, kanuna bağlı. Önce 2004 yılında Büyükşehir Belediye Kanunu kabul edildi ve önceki kanun yürürlükten kaldırıldı. Ardından, 2012 yılının sonuna doğru Büyükşehir Belediye Kanunu’nda değişiklikler yapıldı ve 13 ilin büyükşehir olması sağlandı. Bundan sonra da, Ordu kanunda gerekli olan şartı yerine getirdi ve kanunla büyükşehir oldu.
Kısacası, kanun çıkmazsa büyükşehir olamıyoruz.
Peki, 2004 yılında kabul edilen Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile bu kanunda değişiklik yapılan kanun arasında ne fark vardı?
İki kanun arasında, büyükşehirler bakımından temel fark şu idi: 2004’teki kanunda bir ilin büyükşehir olabilmesi için il belediye sınırlarından 10 kilometre uzaktaki yerleşim yerlerinin toplamıyla 750 bin nüfus gerekiyordu.
2012 yılında yapılan değişiklikle “10 kilometre” şartı kaldırıldı ve madde şu şekilde onaylandı:
“Toplam nüfusu 750.000’den fazla olan illerin il belediyeleri kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir.”
Bu kanunun çıkmasıyla büyükşehir sayısının 29’a ulaşmasının ardından Ordu’nun ‘nüfusu ilgili sayıya tamamlaması’ ile Türkiye’de büyükşehir sayısı 30’a çıktı. O dönem Afyonkarahisar da gerekli nüfus sayısını tamamlayabilirdi; ancak böyle bir davranış tercih edilmedi.
Afyon dışındaki hemşehrilerimizin ikametgâh adreslerinin taşınması, üniversite öğrencilerinin ikametgâh adresi olarak Afyon’u göstermesi gibi formüller üzerinde durulsa da ‘olanda hayır vardır’ denilip konu akışına bırakıldı.
“30 büyükşehrimizin isimlerini merak ettik” diyenler olabilir.
Küresel salgın döneminde alınan önlemler duyurulurken aklımızda yer edinen “30 büyükşehir”i gelin, hatırlayalım:
Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon, Van.
Geldiğimiz noktada Afyonkarahisar’ın, Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda yer alan “750 bin nüfus” şartına ulaşması için başka illerden “ikametgâh” taşımasına gerek kalmadı. Belki geç oldu. Geç olsun, güç olmasın.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre Afyonkarahisar’ın nüfusu her geçen yıl az da olsa artıyor. Son 5 yılın nüfus istatistikimiz şöyle:
2018 yılında 725 bin 568; 2019 yılında 729 bin 483; 2020 yılında 736 bin 912; 2021 yılında 744 bin 912; 2022 yılında 747 bin 555.
2023 yılının istatistikleri, büyük ihtimalle 2024 yılının Şubat ayında açıklanacak.
Afyonkarahisar’ın son 5 yıldaki nüfus istatistiklerine göre, 2023 yılının 2022 yılına göre 3-4 bin artacağını öngörmek zor değil. Bu durumda 750 bin nüfusu yakalamış ya da kıl payı geçmiş olacağız.
31 Mart 2024’te yapılacak Yerel Seçimler’e büyükşehir olmayı hak ederek, ancak büyükşehir olmamız ile ilgili yasanın hazırlanma ve kabul süresinin yerel seçimlere yetişemeyecek olması dolayısıyla “il” olarak gireceğiz.
Kanun değişmezse 2029 seçimlerinde büyükşehiriz.