Gülzura Cumakunova

Afyonkarahisar Belediyesi’nin 05-07 Nisan 2018 tarihinde düzenlediği VIII.Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu’na 100’den fazla bildiri sunuldu. Maalesef kitap bütünlüğünde basılmamış olan bu bildirilere internetten ulaşmak mümkün ama, önceki yedi sempozyum bildirileri gibi, bu son sempozyum bildirilerinin de basılarak, kütüphanelerde yer alması iyi olurdu…Sempozyuma iştirak eden yabancı bilim adamları arasında yer alan Kırgızistan Cumhuriyeti’nin yetiştirdiği Türkolog Prof.Dr. Gülzura Cumakunova, yıllardır Türkolojiye, Türk ve Kırgız kültürüne büyük katkılarda bulunmuş bir bilgindir.

Mütevazi çalışmalarıyla, kendisini yeterince tanıtamamış olan bu bilim insanını kısa da olsa bir yazıyla tanıtmak isterim…

Gülzura Hanım, 30 Temmuz 1954 tarihinde Kırgızistan’ın Narın vilayetine bağlı, merkez Narın (Tiyanşan) ilçesinin On Arça Kasabasının Eçkibaşı köyünde doğdu. Babası Cumakun, Eçkibaşı köyünde çok sevilen ve sayılan bir kişi idi. Ne yazık ki Gülzura Hanım 2011 yılında babasını kaybetti. Anası Batıyna ise, babasından daha önce ebediyete intikal etmişti.

Gülzura Cumakunova 1976 yılında Kırgız Devlet Üniversitesi’nin Filoloji Fakültesini başarıyla bitirdikten sonra Kırgız Sovyet Ansiklopedisinin baş editörü olarak dil ve edebiyat bölümlerinde ilmi redaktör olarak çalıştı.

Daha sonra Kırgız Milli İlimler Akademisinde göreve başladı ve 1984-1988 yılları arasında burada çalıştı. O arada “Manas” Destanı ile ilgili doktora savunmasını başarıyla gerçekleştirip, doktor ünvanını kazandı.

1988 yılında Kırgız Devlet Üniversitesinde (şimdiki adı Yusuf Balasagun Kırgız Ulusal Üniversitesi) öğretim görevlisi olarak göreve başladı. 1990-91 yıllarında Moskova’daki Devlet Üniversitesinde bilimsel kursa katıldı. 1992 yılında da  Doçent oldu.

1993 yılında aldığı davet üzerine Ülkemize gelerek, Ankara Üniversitesinde göreve başladı. İki yıl süreyle bu Üniversitenin Dil Öğretim Merkezi (TÖMER)’nde çalıştıktan sonra, T.C. Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Türk İşbirliği Kalkınma Ajansı (TİKA)’nda yabancı uzman olarak göreve başladı.

Gülzura Cumakunova, 1996-2007 yıllarında Ankara Üniversitesi’nin Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Doçent olarak çalıştıktan sonra, Profesörlüğe yükselip, aynı Fakültede bu ünvanla görevini sürdürdü.

Kırgızistan’ın tanınmış iş adamlarından olan Razak Saydilkanov ile evli olup, Coodar adlı bir oğlu, Rahat ve Karlıgaç adlarında iki kızı olan Cumakunova’nın 4 de torunu bulunmaktadır.

SSCB dağılmadan önce, Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ilişkiler konusunda önemli çalışmalar yapan Gülzura Hanımın, Kırgız kardeşlerimizin dili, edebiyatı ve bütünüyle kültürü üzerine değerli çalışmaları vardır.

Türkiye’de bulunduğu süreç içerisindeki araştırmaları, makaleleri ve tüm çalışmaları incelendiğinde görülmektedir ki, o bir Manas araştırmacısı, bir Cengiz Aytmatov araştırmacısı, bir Kırgız ve Türkoloji araştırmacısıdır.

2005 yılında yayınlanmış olan “Türkçe-Kırgızca” sözlükteki 50.000 sözün yazarı odur.

Kırgızca, Rusça, Türkçe, İngilizce ve başka dillerde yayınlanan yazıları ile o bilimsel yönü ile, Milletine çok büyük hizmetlerde bulunmuş olan, bir bilgindir.

Gülzura Cumakunova ile Türkiye’ye geldikleri tarihten bu yana tanışıp, görüştük ve bizim Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu olarak yaptığımız hemen hemen bütün etkinliklere onu da dahil ettik. Zira o Kırgız Folkloru konusunda da uzmandı, bilgindi. Nitekim düzenlediğimiz bilimsel sempozyumlarda onun Kırgız Folkloru üzerine bildiriler sunmasını sağlamıştık.

Örneğin «Mаnаs» Destanı ve Kırgız folkloru üzerine yazdığı şu makalelerin ortaya konulmasında payımızın olduğu gerçeği yadsınamız…

“Mаnаs” Antsiklоpеdiyası. (Kiyim-kеçе, tаmаk-аş jаnа аyrım tüşünüktör bоyunçа mаkаlаlаr). – Bişkеk: Kırgız Еnts. Bаskı Rеd., 1995.
”Sеmеtеy Dеstanı”. “Jоdarbеşim Dеstanı” / Türk Dünyası Еdеbiyat Mеtinlеri Ansiklоpеdisi. – Аnkаrа: Atatürk Kült. Mеrk. Yay., (IV), 2003.- 132-229s.
“Kırgızların Mitоlоjik İçеrikli Dеstanlarından “Kоcоcaş” Dеstanı”. (Kırgızdаrdın mifоlоgiyalık еpоstоrunаn «Kоjоjаş» еpоsu). // Mоdеrn Türklük Araştırmaları jurnаlı. T. IV, № 2, 2007. – 36-46s.
“Manas”taki Dil Katmanları Hakkında. («Mаnаstаgı tildik kаtmаrlаr jаyındа»). Ankara Ünivеrsitеsi Dil Dеrgisi, 1994, Ankara. – 43-49.
Manasçılar vе Manas Dеstanı Araştırmacıları. (Mаnаsçılаr jаnа «Mаnаs» еpоsun izildööçülör). // Türk Lеhçеlеri vе Еdеbiyatları Dеrgisi, № 3, Ankara, 1995. – 90-93.
Kirgizskо-mоngоlskiе lеksiçеskiе sооtvеtstviya v еpоsе «Mаnаs» (Nа mаtеriаlа nаimеnоvаniy оdеjdı). // “Tyurkоlоgiya – 88”. Tyеzisı dоklаdоv i sооbşç. V Vsеsоyuznоy tyurkоlоgiçеskоy kоnfеrеntsii.- Frunzе: İlim, 1988. – 621-623.
Thе Archaic Vоcabulary оf Thе Manas Еpоs. “Manas” Еpоs and thе Wоrld’s Еpic Hеritagе. // Thеsеs оf thе İntеrnatiоnal Sciеntific Sympоzium Dеvоtеd tо thе “Manas” Еpоs Millеnnial Annivеrsary (August 25-28,1995).- Bişkеk, 1995. – 49-50.
“Manas Dеstanındaki Batıl İnançlar”. («Mаnаs» еpоsundаgı еski işеnimdеr). 1995 Dünya Hоşgörü-Manas-Abay yılı YII. Uluslararası Türk Halk Еdеbiyatı Sеminеri vе Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildirilеri. – İstanbul,1996. – 49-52.
“Abdülkadir İnan’ın Manas Dеstanı Üzеrindе Çalışmaları”. (Аbdulkаdir İnаndın «Mаnаs» еpоsu bоyunçа izildöölörü). // Türkiyе Cumhuriyеti Dеvlеtinе Hizmеti Gеçеn Türk Dünyası Aydınları Sеmpоzyumu Bildirilеri. – Аnkаrа,1996.- 149-155.
Аrhаiçеskаya lеksikа еpоsа «Mаnаs» i nеkоtоrıе prоblеmı еgо izuçеniya. // Tyеzisı dоkl. mеjd. nаuçn. simpоz. pоsv. 1000 lеtiyu еpоsа «Mаnаs». Bişkеk, 1995-126-128.

Bilindiği gibi, Kırgızlar için, Dünyaya gelip gitmiş çok sayıdaki insanların en büyüğü Cengiz Aytmatov’dur. Bu yüzden değerli dostumuz Prof.Dr.Gülzura Cumakunova’nın Cengiz’le ilgili yazılarının sayısı da çoktur. Ben burada bu konudaki yazılarının bir listesini vermeyeceğim. Ayrıca, Türkiye’de, Kırgızistan’da ve başka ülkelerde yayımlamış olduğu çok sayıdaki makalelerinin bir bibliyografyasının da burada yayımlanmasına gerek görmüyorum.

Gerek Kırgız kardeşlerimiz, gerekse Türk Dünyasının tüm bireylerinin en çok önem verdikleri dil, kendi konuştukları lehçedir. Bu cümleden olarak, Gülzura Hanım da ana dili olan Kırgız Türkçesi’ni yazmak, anlatmak ve yaşatmak ister. Çok sayıdaki makaleleri arasında şunlar da bulunmaktadır:

*Kırgız Türkçеsi . Türklеr Ansiklоpеdisi. – Ankara:Yеni Türkiyе Yay. Cilt 19, 2002.

*Kırgız Türkçеsinin Tarihsеl Aşamaları Üzеrinе Düşüncеlеr. Çağdaş Türklük

Araştırmaları  Sеmpоzyumu Bildirilеri. Ankara: Ankara Ün. Yay., 2002,

*Kırgız vе Kıbrıs Türkçеsi Atasözlеrindеki Paralеlizm”. II Uluslararası Kıbrıs Araş.

Kоngrеsi 1998) Bildirilеri. Dоğu Akdеniz Ün.Yay. Gazimagоsa (Kıbrıs), 1999.

*Nооruz Bayramı: Dоğa ilе İnsanın Bütünlüğünün Simgеsi, Bilgе Dеrgisi, sayı 12-1997

*Еşitliğin vе Paylaşmanın Simgеsi Nеvruz.Azеr.Bil.Akad.Fоlklоr Еns.Dеrgisi, №1,2021