Kıbrıs Sorununu Ve Türk Kültürünü Dünyaya Anlatan Mahmut İslâmoğlu (90 Yaşında)

Kıbrıs Türk eğitim ve kültür hayatına önemli katkılarda bulunmuş olan Mahmut İslâmoğlu, doğumunun 90.yıldönümünü idrak etmektedir. Bu nedenle, bu değerli bilginimiz için bir anı kitabının yayımlanacak olması sevinci ve heyecanı ile, değerli dostum Prof.Dr.Şevket Öznur’un da talebi üzerine, bir yazı kaleme almak istedim. Türkiye’de bu amaçla yayımlanan kitapların çoğuna, daha çok daha önce yayımlanmış veya yayımlanmamış olan makaleler gönderilir, ki ben şahsen buna karşıyım. Zira o makale bir yerlerde görülüp, okunabilir. Bu yüzden anı kitaplarında, anılara yer verilmesi daha uygundur. Böylelikle, daha önce yayımlanmayan ve hatta bilinmeyen anılardan söz eden yazılarla, hakkında kitap hazırlanan kişi, daha iyi tanımlanmış ve tanıtılmış olacaktır.

***

KKTC’ndeki Türkologlar içerisinde ilk tanıdığım kişi Mahmut İslamoğlu’dur. Çok yönlü kültür ve bilim insanı olan İslamoğlu ile ilişkiler ve dostluğumuz yıllardır eksilmeyen bir sevgi ve saygıya dayalı olarak devam etmiştir. Ona “aile dostum” da diyebilirim, zira Lefkoşa’daki malikanesine kimi zaman yalnız, kimi zaman eşimle birlikte ziyarette bulunduk ve sofrasına konuk olduk. Hatta oğlum Salih de, bir süre onun konuğu olarak Lefkoşa’da bulundu.

İslamoğlu, l Mart 1934 tarihinde Limasol’da doğdu. İlk öğrenimini doğduğu kentte tamamladıktan sonra, Amerikan Akademi adlı kolejde orta öğrenimini bitirdi. Yüksek tahsilini Ankara Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde yaptıktan sonra Ada’ya döndü ve çeşitli lise ve yüksek okullarda Türk Dili ve Edebiyatı hocalığı yaptı .

Lefkoşa’daki Türk Maarif Koleji’nin ilk üç kurucusundan biri olan İslâmoğlu, 1976 yılından itibaren Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda Türk Dili ve Edebiyatı Müfettişliği, Gençlik ve Kültür Dairesi Müdürlüğü, Turizm Dairesi Müdürlüğü görevlerinde bulundu. 1986 yılında emekliye ayrıldı.

1969 yılından bu yana halkbilimi alanında kaleme alıp kitap bütünlüğünde de yayımladığı eserlerinin yanında, çeşitli yarışmalarda dereceye giren şiirleri de bulunmaktadır.

1981 yılından bu yana gerek ulusal, gerekse uluslararası kongre, seminer ve sempozyumlara çoğu zaman ülkesini temsilen katılmakta olan İslâmoğlu, birçok ödülün de sahibidir. Evli ve bir çocuk sahibi olup, İngilizce ve Yunanca bilmektedir.

İslamoğlu’nun ulusal ve uluslararası birçok ödülü bulunmaktadır. Ayrıca Kıbrıs’ta Halkbilimi alanında fahri doktora verilen ilk kişidir.

***

Mahmut İslâmoğlu, salt bir eğitimci-öğretmen değil; çok yönlü bir insandır. Örneğin o bir sivil toplumcudur. Kıbrıs’taki kimi sivil toplum kuruluşlarına üye olduğu gibi, örneğin merkezi Ankara’da bulunan, 1955 yılında Ord.Prof.Dr.Mehmet Fuat Köprülü ve dönemin akademisyenleri tarafından kurulmuş olan, Halk Kültürü (Folklor) Araştırmaları Kurumu’nun da, üyesidir. Bu yüzden biz, düzenlediğimiz her etkinliğe İslâmoğlu’nu da davet ettik.

Ben bu yazıda, İslâmoğlu ile birlikte yer aldığımız düzenlemelerden söz edeceğim. Bir anlamda bu yazı, onun çalışmalarının geniş bir bölümüne tanıklığımdar.

1981-2022 yılları arasında Genel Başkanlık görevini üstlendiğim Halk Kültürü (Folklor) Araştırmaları Kurumu olarak, Türkiye’deki çeşitli kentlerimizde düzenlediğimiz bilimsel etkinliklere, başta Mahmut İslâmoğlu olmak üzere, Harid Fedai, İlter Veziroğlu, İsmail Bozkurt, Erdoğan Saraçoğlu, Şevket Öznur, Eralp Adanır, Mustafa Gökçeoğlu vb.gibi dostlarımızı davet ettik. Bu toplantılarımızda, saygıdeğer Mahmut İslâmoğlu, bizi yalnız bırakmadı. Burada hemen vurgulamak isterim ki, İslâmoğlu dünyaya, sadece Kıbrıs Türk kültür ve sanatını değil, Kıbrıs sorunumuzu da Dünyaya tanıtmıştır…

İşte onun, bizim etkinliklerimizde sunmuş olduğu bildiriler:

Türk Dili, Türk Halk Edebiyatının Rum Halk Edebiyatı Üzerindeki Etkileri, Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri, Eskişehir 7-9 Mayıs 1983. (Eskişehir Valiliği desteğiyle Folklor Araştırmaları Kurumu düzenledi)
Kıbrıslı İki Ozandan Taşlama Örnekleri, II, Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri, Eskişehir 7-9 Mayıs 1985, (Eskişehir Valiliği desteğiyle Folklor Araştırmaları Kurumu düzenledi)
Kıbrıs Türk Atasözlerinin Kerkük ve Kosova’daki Varyantları, III. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri, Eskişehir, 7-9 Mayıs 1987. (Eskişehir Valiliği desteğiyle F.A.K. tarafından düzenlendi)
Eski ve Yeni Kıbrıs Destanlarından Örnekler. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri, Eskişehir, 11-13 Mayıs 1989. (Eskişehir Valiliği desteğiyle F.A.K. tarafından düzenlendi)
Kıbrıslı Türk Aşıklar ve Rum Halk Edebiyatına Katkıları. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, Adana, 21-23 Kasım 1990. (Adana Valiliği desteğiyle F.A.K. tarafından düzenlendi)
Kıbrıs Türklerinde Eskiden Günümüze Nevruz veya Mart Dokuzu Etkinlikleri. VII. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri ve I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, Kırıkkale 09-11 Haziran 1995. (Kırıkkale Valiliği desteğiyle Folklor Araştırmaları Kurumu tarafından düzenlendi)
Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu’nun HASDER’le birlikte Lefkoşa, Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlemiş olduğu “Halk Kültürü Panel’inde ‘Kıbrıs Türk Kültürü ve Turizm’ konusunda konuşma.
Kıbrıs Rum Halk Ozanı Çapuras’ın 1891 Tarihli Abla (Ağa) Başlıklı Ağıtı. Folklor Araştırmaları Kurumu’nun, Makedonya’da düzenlediği 16.Uluslararası Hıdrellez Festivali ve bu çerçevede 12.Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu,4-8 Mayıs 2007, Makedonya. (Şevket Öznur’la birlikte)
Avukat Süleyman Şevket İçin Yazılan Ağıtlar. Folklor Araştırmaları Kurumu, 22.Uluslararası Hıdrellez Festivali ve bu çerçevede 13.Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, 9-16 Mayıs 2008, Makedonya. (Şevket Öznur’la birlikte)
Kıbrıs ve Balkanlarda Osmanlı (Türk) Kültür Etkileri, 3-6 Aralık 2009 tarihleri arasında Fethiye Belediyesi’yle, Türkiye Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu’nun ortaklaşa düzenlediği 2.Uluslararası Türk Kültür Kurultayı’na, Fethiye, Türkiye. (Şevket Öznur’la)
Kıbrıs’ta Bayramlar (Kurban-Nevruz ve Ramazan) 20-24 Mart 2011 tarihleri arasında Fethiye Belediyesi’yle, Türkiye Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu’nun ortaklaşa düzenlediği 2.Uluslararası Türk Kültür Kurultayı’na, Fethiye, Türkiye. (Şevket Öznur’la)

***

Değerli dostum Mahmut İslamoğlu ile, Türkiye’de çeşitli kentlerde ve Türkiye dışındaki kimi ülkelerde birlikte katılıp, bildiriler sunmuştuk. Bunlardan, birlikte katıldığımız T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı düzenlemesi olan, etkinliklere İslâmoğlu’nun sunduğu bildiriler şunlardır:

Kıbrıs El Sanatlarından Örnekler ve Konuk Ağırlama, Milletlerarası Türk

Folklor Kongresi, Bursa-1981 (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi (MİFAD) tarafından düzenlendi.)

Kıbrıs Türk Mutfağı ve Etkileri, Türk Mutfağı Sempozyumu, Ankara, 31 Ekim – l

Kasım 1981 (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı MİFAD tarafından düzenlendi.

Kıbrıs Türklerinde Çeyiz Yazma Geleneği. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi, Ankara-1987. (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı MİFAD düzenledi)
Kıbrıs’ta Eski Ramazanlar-Bayramlar. Milletlerarası Türk Halk Kültürü

Kongresi. (T.C. Kültür Bakanlığı HAGEM düzenledi)

Kıbrıs’ta Türk-İslâm Yatırları ve Bunlara İlişkin Efsaneler. İpek Yolu Uluslararası

Halk Edebiyatı Sempozyumu, Ankara 01-07 Temmuz 1993 (KTB. HAGEM)

Kıbrıs Türklerinde Yıkanma Geleneği ve Tarihi Türk Hamamları. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Ankara 1997 (KTB HAGEM)

***

Aziz ve muhterem dostum Mahmut İslâmoğlu ile, kuşkusuz Kıbrıs’ta düzenlenen kimi bilimsel etkinliklerde de birlikte bulunduk ve bildiriler sunduk. Örneğin İsmail Bozkurt dostumuzun, Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Müdürlüğü döneminde, değişik konularda ve peşpeşe düzenlenen bilimsel etkinliklerine ben çok kez iştirak ettim. Kuşkusuz İslamoğlu da bu etkinlere katılarak bildiriler sundu. Ancak, birlikte aynı etkinliğe katılmamız, sadece şu Kongrede olmuştu:

Turkish Cypriot Folklore, An Individuals Perspective. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, Gazimağusa, 20-23 Kasım 1996. (Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi tarafından düzenlendi.

***

Yukarıda da değindiğim gibi, İslâmoğlu ile, değişik kuruluşların çeşitli kentlerde düzenledikleri bilimsel etkinliklerde de birlikte olduk. İşte bunlardan birkaçı:

Dipkarpaz Rum Folklorunda Türk Folklor Unsurları Türk Halk Edebiyatı ve

Folklorunda Yeni Görüşler Sempozyumu, Konya 26-28 Ekim 1984. (Konya Kültür ve Turizm Derneği tarafından düzenlendi)

Kıbrıs Türk Mutfağında Harup. Milletlerarası Türk Halk Edebiyatı ve Folkloru

Kongresi, Konya, 19-21 Ekim 1992. (Konya’da Selçuk Üniversitesi tarafından düzenlendi)

21.Rum Yunan Mutfaklarında Türk Mutfak Ürünleri. V. Milletlerarası Yemek

Kongresi, İstanbul 01-03 Eylül 1994.

22.Üsküp Marko Cepenkov Folklor Enstitüsü’nün Makedonya’nın Struga kentinde 28-

29 Ekim 2004 tarihinde düzenlemiş olduğu “15. Uluslararası Balkan Folkloru

Sempozyumu”na “Türkish Cypriot Dress” başlıklı İngilizce bildiri ile katılım.

***

Türkiye ve Kıbrıs’taki bilimsel etkinliklerin yanısıra, Yugoslavya’nın dağılmasından sonra, bağımsız devletler olarak, Dünya coğrafyasında yer alan Kosova, Bosna-Hersek, Karadağ ve Hırvatistan Cumhuriyetlerinde düzenlenen, bilimsel toplantılara da bildirilerimizle iştirak ettik. Kosova Cumhuriyeti’nin Prizren kentinde, Prof.Dr.Nimetullah Hafız liderliğinde kurulan ve kısaca BAL-TAM olarak tanımlanan, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi’nın düzenlediği bu toplantılarda da, Mahmut İslâmoğlu şu bildirileri sundu.

BALTAM’ın Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin Mostar kentinde 3-6 Aralık 2002 tarihinde düzenlediği, Balkan Türkoloji Sempozyumunda, “Rum-Yunan Kültürlerinde Türk Kültür Etkileri” başlıklı bildiri ile katılım.
BAL-TAM’ın Karadağ Cumhuriyeti’nin Kotor kentinde 08-12 Eylül 2003 tarihinde düzenlediği, III. Uluslararası Balkan Türkoloji Sempozyumu’na “Osmanlı Kıbrısı’nda Devrimler Öncesi Latin Harfleri” başlıklı bildiri ile katılma.
BAL-TAM’ın Zagreb Üniversitesi Felsefe Fakültesi ile birlikte Hırvatistan Cumhuriyeti’nin Başkenti Zagreb’de 02-09 Aralık 2007 tarihinde düzenlediği IV.Uluslararası Güneydoğu Avrupa Türkolojisi Sempozyumunda Kıbrıs Türk ve Rum Ağızlarında Benzerlikler (Deyimler-Deyişler) başlıklı bildiri ile (Şevket Öznur’la)
BAL-TAM’ın 12-16 Nisan 2011 tarihlerinde Kosova Cumhuriyeti’nin Prizen kentinde kentinde düzenlediği V. U.A. Güneydoğu Avrupa Türkolojisi başlıklı sempozyumda, “Osmanlı’ya Karşı Balkan Devletleri’nin Savaşı ile İlgili 1913 Tarihli Bir Ağıt” başlıklı sildiri. (Şevket Öznur’la)

Öte yandan, onun Kıbrıs Türk şiirinin de ustalarından birisi olduğunu bizzat kendi sesiyle okuduğu şiirlerini dinleyerek öğrendim. Zira özellikle bizim düzenlediğimiz tüm bilimsel toplantıların bir bölümünde, şairler şölenine de yer verdik.

Yayımlanan Kitapları: Mahmut İslâmoğlu’nun şahsi kitaplığımda,

çoğu imzasını taşıyan kitapları şunlardır:

1) Kıbrıs Türk Folkloru, Lefkoşa 1969, Halkın Sesi Matbaası.

2) Kıbrıs Çocuk Oyunları, Lefkoşa 1979, Yarın Ofset Tes. Matb.

3) Kıbrıs Türküleri ve Oyun Havaları, Lefkoşa 1979, Yarın Ofset Tes.Matb.(Yılmaz Taner’le

4) Ülkemiz ve Kültürümüz, Lefkoşa 1984, Kema Ofset Matb. (Üç dilde)

5) Kıbrıs Türk Kültür ve Sanatı, Lefkoşa 1994, Yakın Doğu Üniversitesi Matb

6) Kıbrıs Türk Folkloru Genişletilmiş 2. Baskı 2004.

7) Kıbrıs Rum Halk Edebiyatı’nda Türkler İçin Yakılan Ağıtlar,2006(Ş.Öznur’la )

8) Karşılaştırmalı Kıbrıs Türk ve Rum Masalları Lefkoşa 2007. (Şevket Öznur’la)

9) Kıbrıs Türk ve Rum Halk Edebiyatlarından Örnekler, Lefkoşa, 2010 (Şevket Öznur’la)

10)Karşılaştırmalı Kıbrıs Türk ve Rum Düğünleri, Lefkoşa, 2010 (Şevket Öznur’la)