Nöbetçi Eczaneler
Özbekistan’ın 2016’da seçilen cumhurbaşkanı Mirziyoyev, komşu cumhuriyetlerle dostluk anlaşmaları imzalayarak sorunları çözme, iş birliğini geliştirme yönünde ciddi girişimler başlatmıştır. Bu kapsamda Kırgızistan ile anklav/eksklav alanları için çözüm süreci başlamıştır. İki devlet ve halklar arasındaki barış ve iş birliği için bu sorunların karşılıklı rıza, güven ile hukuk ve hakkaniyet çerçevesinde çözülmesi, çözüm sürecinde gerekirse Türk Keneşi gibi kurumların hakemliğine gidilmesi, bu çözüm sürecinin diğer ülkelere de örnek olması beklenmektedir. Bu anlaşmazlık yüzünden hemen her yıl asker kaybı olmakta, öncelikle bu bölgelerde yaşayan halkların vatandaşı olan devletlerle ilişkilerinde, eğitim, sağlık ve çalışma hayatlarında büyük zorluklar yaşadığı bilinmektedir. Bu durum, Kırgız halkı veya Özbek halkının huzur ve refahını olumsuz etkilediği gibi benzer sıkıntılar, zaman zaman çatışmaya giden sorunlar, diğer bölge ülkeleri için de varlığını sürdürmektedir. Binlerce yıldır aynı coğrafyayı paylaşan, aynı devlet çatısı altında yaşamış olan bu kardeş halkların önceki hataları tekrar etmemesi yönünde iktidar, muhalefet, sivil toplum kuruluşları, akademik birimler, medya ve aydınlar ile Türk Dünyasının diğer kurumlarına ve fikir önderlerine önemli görevler düşmektedir. Bu çalışmanın sonucu olarak sorun çözümünde şu öneriler sunulmaktadır:
ÖNERİLERİMİZ:
- Anklav ve ekslav uygulamaları, örneğin 3 yıllık bir süre içinde karşılıklı olarak sonlandırılır;
- Her ülke sınırları içinde diğer ülkenin egemenlik bölgesindeki alana karşılık diğer ülke sınır bölgesinde alternatif alanlar sunularak, önerilen alanların özelliğine göre belirli müzakere ve uzlaşma ile toprak takasları yapılır;
- Ülkelerin karşılıklı olarak anklav/eksklav bölgeleri varsa takas sürecinde öncelikle bunlar kapatılır; her devlet kendi bölgesindeki anklav alanına egemen olur;
- Söz konusu bölgede yaşayanların vatandaşlıkları konusu, öncelikle bu kişilerin tercihine bırakılabilir, geçici olarak veya bir nesil için çifte vatandaşlık hakkı verilir;
- Diğer ülkeye geçmek isteyenlerin mülklerinin karşılığını veya mal varlıklarını, kendi ülkesine taşımak için her türlü kolaylık sağlanır;
- Takas edilecek toprakların özelliği ve diğer ayrıntılar konusunda, üyeleri ilgili ülkelerin onayı ile uzmanlardan oluşturulmuş örneğin Türk Keneşi bünyesindeki bir hakemlik birimi son kararı verir;
- Gerek ikili gerek çok taraflı mutabakatlar sonrası kamuoyu bilgilendirmeleri konusunda da ilgili taraflarca ortak metin hazırlanır; bir taraf kendi kamuoyunu memnun etmek üzere beyanatta bulunurken diğer hükümeti zor durumda bırakabilecek ifadelerden kaçınır;
• Mevcut durumun muhtemel uzlaşmazlık ve çatışma ile refah ve huzuru bozucu olduğu, bir tarafın mağdur olduğu çözümün dahi bütün taraflar için şu andakinden çok daha yararlı olacağı gerçeği konusunda ilgili ülkelerin kamuoyunun aydınlatılması için yaygın bilgilendirme çalışmaları yapılır (Yalçınkaya, A. ve Abıdzhanov,K. 2020, 2664- 2665).
