Giriş:
Yaratılmış her varlığın yaşadığı alanlarda iyiliklerin, güzelliklerin, sevinçlerin olmasının yanısıra acı ve keder de bu vasıflarla gülün dikeni gibi etle tırnak gibi içiçe olmuştur. Birinci sırada yetişkinler, reşit olanlar başta muhtaç olan sabi, çocuk ve yaşlıların her şeyinden sorumludur. Bu sorumluluk hem kullar arasındadır, hem de Allâh yanındadır. Bizim Osmanlı döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında zuhûr eden yangınları derlememizin amacı geçmişteki acı olayları anlatarak, ders almaktır. Zira bu yangınlarla ecdadımızın mal varlığı, canı gitmiş, huzuru gitmiştir. Zira ateş düştüğü yere yakar. Kısaca bu düşüncemizi ifade ettikten sonra Afyonkarahisar’ımızda pek çoğu dikkatsizlik ve tedbir yetersizliğiyle zuhûr etmiş olan yangın bilgilerini sunmak istiyorum:
Afyonkarahisar tasavvuf tarihinde çok önemli bir konuma sahip olan Mevlevîhâne, XVII. Yüzyılda Destînâ Gevher Hâtun ile Güneş Han’ın mütevelli olarak görev yaptıkları zamanda yangın geçirmiştir. Mevlevi büyüklerinden meşhur Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân adlı eserin yazarı Mustafa Sakıp Dede, Mevlevîhâne’nin XVII. Yüzyılda yanmış olduğunu, hatta Gülüm Dede’nin kerametiyle bulunan altınlarla tamir edildiğini nakletmektedir1.
Tuz Pazarı’nda Saraçhane yakınında Aralık 1802 yılından önceki bir tarihte var olan mektep ile mescit çıkan bir yangında yanarak harap olmuştur2.
Hacı Maden-zâde Seyid Hacı Mustafa Efendi tarafından 1700 yılından yaptırılan Hacı Mustafa Mektebi, 1833 yılında çıkan bir yangında yanmıştır3.
Kapanönü’nde Abdullah Efendi tarafından yatırılan kırk üç odalı Taşhan’ın H. 1249/M. 1833 yılında yandığı, odaların arsa halinde kaldığı, yapılan odaları ise H. 1268/M. 1852 yılında tekrar yandığı görülmektedir4. Bu bağlamdan olarak 12 Ağustos 1852 günü saat iki sularında, Kapan-önünde Ekmekçi (Fırıncı) esnâfından Abdil isimli bir kişinin dükkanından kazaen çıkan yangında, çarşıdaki bin üç yüz elli kadar dükkân ile ikişer katlı ve her biri altmış yetmiş odalı dört adet han; bir cami ve bir mescit ile yirmi üç tane kahvehane yanmıştır5.
Ardıç Mahallesi’nden merhum Mehmet oğlu Hacı Abdullah Efendi’nin hayatta iken evladiyet üzere vakfettiği evin kırk sene önce [1325-40=1280/M. 1863] vuku bulan yangında yandığı, yerinin mezbelelik olduğu, soyunun kesildiği bu sebeple mütevellisi olmadığı sebebiyle bir mütevelli tayin edilmesi arz edilmiştir6. 23 Şaban 1325/1 Ekim 1907.

1  Mustafa Sâkıp Dede, Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyyân, I-III, Mısır 1283, s. 62-63.
2  Afyonkarahisar Şer‘iye Sicili (AŞS), nr. 584, vr. 94b/260.
3  Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Maârif 5669.
4  AŞS, nr. 590, vr. 46b/180.
5  AŞS, nr. 580, vr. 51a/219; AŞS, nr. 597, vr. 17a/535; Mustafa Karazeybek, Zelkif Polat, Yusuf İlgar, Afyonkarahisar Vakıf Eserleri I. Cilt Merkez Afyonkarahisar 2005, s.113; Ömer Fevzi Atabek, Afyon (Vilâyeti) Tarihçesi, 2. Fasikül, (Yay. Haz. Turan Akkoyun), Afyon 1997, s.146.
6  AŞS, nr. 638, s. 188/253, 254