AZİZİYE KAZASI
Aziziye kazası şimalen Kütahya Sancağı, şarkan Ankara Vilâyeti, cenûben Bolvadin ve garben nefs-i Karahisâr kazalarıyla muhât130 ve mahduttur.
Kazâ-yı mezkûr (15.465)i zükûr ve (14.953)ü inas olmak üzere (30.418) nüfusu ve ((4.614) haneyi hâvî ve doğrudan doğruya merkezine merbût (48) karye ile (Hanbarçın) nahiyesini şâmildir.
Arazisi münbit ve mahsuldar olup külliyetli buğday, arpa ve hubât-ı sâire ve bir miktar da afyon v pamuk yetişir.
Kaza ahalisi ipek böceği ve arı besleyip ipek, bal ve bal mumu istihsâl ederler ki Aziziye balı pek nefistir.
Mera ve yaylaları vâsi‘ ve güzel olduğundan koyun, keçi, tiftik keçisi ve sığır gibi hayvanât dahi çokça beslenmektedir.
Ormanlardan hâsıl olan miktar-ı küllî palamut İzmir İskelesi’ne naklolunur.
AZİZİYE KASABASI
Aziziye kasabası merkez kaza olup karahisâr’a on iki saat mesafede ve cihet-i (s. 382) şarkîde kâin olup (1.870) nüfusu hâvî ve (288) hane ile (2) mescit, (2) medrese ma‘a müştemilât, (4) han, bir hamam, (7) kahvehane, (49 fırın, (80) dükkân ve (25) zükûr şâkirdânı bulunan bir mekteb-i rüşdîyi şamildir.
Kasabanın havası mutedildir. Mâ’i cârîsi131 mine’l-kadîm132 mefkûd133 olup şu kadar ki müteaddit kuyularla ve mevsim-i sayfte135 kasaba kenarında bulunan üç dört ay kadar cereyan etmekte olan bir su ile def‘-i ihtiyâç edilmektedir
Kasabada kilim ve seccade nesc ve imal olunursa da kemiyet ve keyfiyetçe dûndur .
Ahalisinin başlıca iştigâlâtı çiftçilik olup mahsulleri de hınta, şa‘îr, burçak ve afyondan ibarettir.
Kasabanın binaları basık ve birer kat olup üstleri toprakla örtülüdür.
Eskişehir ve Karahisar’a bire şose ile merbûttur.

130 muhât: etrafı çevrilmiş, kuşatılmış.
131 Mâ’i cârî: akarsu.
132 mine’l-kadîm: eskiden beri, çok önceden.
133 mefkûd: olmayan, bilinmeyen.
134 mevsim-i sayf: yaz devresi.
135 Dûn: aşağı, altta.