Nöbetçi Eczaneler
1. Hatibin, hutbe için minbere kolayca ve kimseye eziyet etmeden çıkabilmesi için minbere yakın bir yerde bulunması, cumanın ilk sünnetini minberin önünde kılması. Böyle yapmaması yani mihrapta veya minbere uzak bir yerde kılması mekruhtur.
2. Hatibin minbere çıktıktan sonra cemaate dönük olarak oturması ve okunacak ezanı bu şekilde dinlemesi.
3. Ezanın, hatibin huzurunda okunması.
4. Hatibin ezandan sonra kalkıp, her iki hutbeyi ayakta okuması. Hutbenin ayakta okunmasının vâcip olduğu yönünde de görüş bulunmaktadır.
5. Hutbe okurken hatibin yüzünün cemaate dönük olması.
6. Hutbeye gizlice eûzü çektikten sonra sesli olarak Allah’a hamd ve sena ile başlaması.
7. Kelime-i şehâdet okuması ve Hz. Peygamber’e salâvat getirmesi.
8. Müslümanlara nasihatte bulunması.
9. Eûzü ile Kur’an’dan bir âyet okuması.
10. Hutbeyi iki bölüm halinde yapması ve iki hutbe arasında kısa bir süre, ortalama üç âyet okuyacak kadar oturması.
11. İkinci hutbeye de birincide olduğu gibi Allah’a hamd ederek ve Hz. Peygamber’e salâvat getirerek başlaması.
12. İkinci hutbede müminleri af ve mağfiret etmesi, onlara afiyet ve esenlik vermesi ve onları muzaffer kılması için Allah’a dua etmesi.
13. İkinci hutbeyi birinciye göre daha alçak sesle okuması.
14. Hutbeyi kısa tutması. Rivayette: “Şüphesiz ki kişinin namazının uzun, hutbesinin de kısa olması onun fakih oldupunun alâmetidir.” Buyrulur.
Câbir’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah (sav) cuma günü -hutbede- vaazı uzatmazdı; hutbe birkaç cümleden ibaret idi.” (Ebû Davûd).
Ammâr b. Yâsir’den rivâyet edildiğine göre Resûlullâh’ın (sav) şöyle dediğini işitmiştir:
“Kişinin namazının uzun, hutbesinin kısa olması -dini- iyi anladığının işâretidir; namazı uzatın, hutbeyi ise kısa tutun.” (Ahmed, Müslim).
Câbir b. Semure’den şöyle rivâyet edilmiştir: “Resulûllâh’ın (sav) namazı da hutbesi de mutedil idi.” (Ahmed, Müslim, Tirmizî…).
“Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’i işittim: ‘Namazın uzunluğu, hutbenin kısa ve özlü oluşu kişinin fıkhındandır. Dolayısıyla namazı uzun, hutbeyi kısa tutun. Şüphesiz ki beyan güzel konuşma da sihirdendir’ buyuruyordu.” Müslim, Nu:869, Ahmed, Nu:2/262, Hakim, Nu:3/393, Beyhaki, Nu:3/208, Darimi, Nu:1564
15. Hutbeyi cemaatin işitebileceği bir sesle okuması.
16. Abdestli olması ve avret yerleri örtülü bulunması. Bunların vâcip olduğu da söylenmiştir.
17. Hutbeden sonra namaz için kamet getirilmesi.
18. Cuma namazını hutbe okuyan kişinin kıldırması.
Hanefîler’in hutbenin sünnetleri olarak kabul ettiği birçok husus Şafiîler`de hutbenin sahih olmasının şartı olarak görülür.
Cemaatin Çoğunluğu
Hutbeleri Niçin Dinlenmiyor?
Camilerimizde okunan hutbeleri cemaatin çoğu dinlememektedir. Bunun çok çeşitli sebepleri vardır. Fakat Diyanet İşleri Başkanlığının bu konuda ne bir çalışması ne de araştırması vardır. Halbuki hutbe okunurken bazı camilerde kamera kaydı yapıp bu kayıtların incelenmesi mümkündür. Ayrıca hutbelerin niçin dinlenmediği konusu üzerinde başkanlıkça bir anket çalışması da yapılması ve ona göre önlemler alınması gerekir.
Hutbelerin dinlenmeyişinin bize göre iki önemli sebebi vardır. Bunlardan birincisi hutbelerin gereğinden fazla uzun olmasıdır. İkincisi hutbelerin hazırlanan metinden yüzüne bakarak okunmasıdır. Hutbenin kısa okunması sünnettir. Bu konuya dikkat edilmelidir. İkincisi hutbeler kesinlikle irticalen okunmalıdır. Halk yüzüne bakarak okunan hutbelere itibar etmemektedir. Hutbeler belirli bir merkezden ortak olarak hazırlanmakla birlikte imamlarımız konunun aslına bağlı olarak hutbeyi irticalen verirlerse ve hutbelerdeki süre mevcut sürenin en az yarısına indirilirse bu sorun giderilmiş olur. Ayrıca hoca efendilerin kendilerine verilen hutbe metnini daha önceden okumadıkları ve üzerinde çalışmadıkları görülmektedir. Bu durum hem hutbeye hem de cemaate saygısızlıktır. Hatip işini ciddiye almazsa hatibi kimse ciddiye almaz.
Muharrem Günay
