ZUH-Rİ AHİRİN KILINIŞI

Cumanın son sünnetini kıldıktan sonra; “Niyet ettim vaktine erişip de üzerimden sakıt olmayan zuhri ahir veya son öğle namazını kılmaya” veya kısaca “zuhri ahir veya son öğle namazını kıyma” diye niyet edip cumanın sünneti gibi yani her dört rekâtında da Fatiha ve sure okuyarak kılınır. Cuma sahih oldu ise kılınan bu namaz kazaya kalmış olan son öğle namazı yerine, Cuma sahih olmamış ise o günün öğle namazı yerine geçerli olur. Kaza namazı bulunmayanlar için de nafile namaz yerine geçer.
Zuhri-i Âhir’i Kılarken Kâmet Getirmek Gerekir mi?
Cuma namazının farzı için aynı yerde kâmet getirildiğinden zuhr-i âhir namazı için ayrıca bir kâmet getirmeye gerek yoktur. Ancak zuhr-i âhir yerine geçmiş günlere ait namazlardan birinin kazası kılınırsa o takdirde kamet getirilir.
Cuma Vakti ve Cuma Namazıyla İlgili Bazı Meseleler.
Hanefî mezhebine göre cuma namazına imam selâm vermeden önce yetişen kimse cuma namazına yetişmiş olur. Bu kişi imamın selâm vermesinden sonra namazını kendisi tamamlar. Muhammed, Mâlik ve Şafii’ye göre ise, cumaya yetişmiş sayılabilmek için en az bir rek`atı imamla birlikte kılmak gerekir. Buna göre, imam ikinci rek`atın rükûundan doğrulduktan sonra yetişip uyan kimse, namazını öğle namazı olarak dörde tamamlar.
Cuma namazını kılmakla yükümlü olmayan yolcunun ve mazeret sahibi kimselerin, cuma günü cuma namazı kılınan bir yerde öğle namazını cemaatle kılmaları mekruhtur. Cuma namazını kaçıran kimseler de öğle namazını ezansız, kametsiz ve cemaatsiz kılarlar. Cuma ile mükellef olanların, cuma kılınan bir beldede cuma kılmayıp, cumadan önce veya cuma namazı esnasında öğle namazını kılmaları haramdır.
Cuma günü öğle (zeval) vaktinden önce yolculuğa çıkmakta bir sakınca yoktur. Zevalden/ilk ezandan sonra cuma namazını kılmadan yolculuğa çıkmak tahrîmen mekruhtur. Otobüs, tren veya uçağın hareket saati tam da bu saate denk geliyorsa, kişinin kendi ihtiyarını aşan bir durum olduğu için bu kerâhet kalkar. Bununla birlikte diğer mezheplerin, cuma namazının kaçırılması endişesine binaen cuma günü fecirden sonra yolculuk yapmaya sıcak bakmadıklarını göz önüne alarak mümkün oldukça, cuma günü yapılacak yolculuğu cuma namazına göre ayarlamak daha uygun olur.
Cuma günü cuma ezanını işiten kimselerin çarşı ve pazardaki alışverişlerini bırakıp cuma namazına koşmaları gerekir. Cuma namazı ile yükümlü kişilerin cuma günü zeval vaktinden sonra hatibin minberde olduğu sırada alışveriş yapmaları Hanefîlere göre tahrîmen mekruh olmakla birlikte yapılan alışveriş geçerlidir. Diğer mezheplere göre bu vakitte alışveriş yapmak haramdır ve bu esnada yapılan akdin geçerli olmayacağı kanaati hâkimdir.
Cuma Namazından Önce
Tahıyyetül Mescid Namazı Kılınır mı?
Zeval anında yani tam güneşin yükselip tepeye geldiği an farz olsun, vacip veya nafile olsun veya kazaya kalmış bir namaz olsun kılmak mekruhtur.
Tam zeval anına raslayan bir namaz farz veya vacip ise, bozulur. Eğer nâfile ise, mekruh olmuş olur. Fakat Cuma günü için istisnâi bir durum vardır:
“Cuma günü güneşin tepe noktasında bulunduğu istiva vaktinde namaz kılmak mekruh değildir. Çünkü bu husus, Beyhakî’nin Ebu Sâid el-Hudrî ile Ebu Hureyre’den rivayet ettiği şu hadiste istisna edilmiştir:
“Resûlullah (a.s.) Cuma gününün dışında gündüzün ortasında namaz kılmayı yasaklamıştır.” Ebu Dâvud’un Katâde’den rivayet ettiği şu haberde de şöyle denilmektedir:
“Hz. Peygamber (a.s.) Cuma günü dışında gündüzün ortasında namaz kılmayı kerih görmüştür ve şöyle buyurmuştur: Cuma günü dışında cehennem alevlendirilir.” (Bu hadisi beş hadis imamı rivayet etmiş olup Tirmizi ile İnni Hıbban sahih demişlerdir. Şafiî, Ahmed, Darekutnî, İbni Huzeyme ve Hâkim de tahric etmiştirler.) Zuhyli, İslam Fıkhı Ansiklopedisi: 406)
İmam Ebu Yusuf’tan gelen bir rivayete göre de Cuma günü zeval vaktinde nafile namaz kılınması caizdir ve kerahati yoktur. (Ö.Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, Mekruh Vakitler, sayfa: 215) Cuma günü camiye erken gitmek, iki rekât “Tahıyyetül mescid “ namazı kılmak, Kehf suresini okumak veya dinlemek menduptur. (Ö.Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, 168)
Bu durumda Cuma namazını kılmak üzere camiye giden kimsenin nafile bir namaz olan tehıyyetül mescid namazını kılması mekruh değil, caizdir.
Tek Camili Belde ve Köylerde Zuhr-i Ahir Kılınır mı?
Cumanın sahih olmasından şüphe edilmeyen tek camili yerlerde ve beldelerde Cuma tek cemaat halinde kılındığından zuhri âhir namazını kılmak gereksizdir. Çünkü cumanın bütün şartları mevcut olduğundan Cuma namazı öğle namazının yerini tutar. (İmadü’l İslam/İslamın Temel kitabı sayfa: 206) Tek camisi olan köylerde zuhri ahir kılmak haramdır. Zira bir vakitte hem Cuma hem öğlenin edası yoktur. Ancak bunu öğlen namazı olarak değil de “vaktinde kılamadığım zuhri ahir namazı” diye kılması doğru olmasa bile haram sayılmaz. (İslam Fıkhı Ansiklopedisi, Zuhayli 2/383)