HARAM –MEKRUH -MÜFSİD – Kocatepe Gazetesi

Yapılması, kullanılması, yenilip içilmesi dînimizce kat’î olarak yasak edilmiş şeylere denir. İçki içmek, kumar oynamak, zinâ etmek, adam öldürmek, gıybet ve iftirada bulunmak gibi..
Haram kılınan eşya veya fiil, kendisinde bulunan, hiç ayrılmayan bir zarar, kötülük ve pislik sebebiyle haram kılınmış ise, buna liaynihî (bizzat) haram denir. Domuz eti ve şarap gibi.
Kendi tabiat ve vasfından dolayı değil de elde etme şekli, kazanma yolu gibi dıştan bir sebeble haram kılınmış ise, buna da ligayrihî (bilvasıta) haram denir. Çalınmış ekmek, gasbedilmiş para gibi..
Haramın Hükmü Nedir?
Haramın terkinden dolayı büyük sevab vardır. İnsanı takvâ mertebesine çıkarır. İşlenmesi hâlinde ise, kalblerin kararıp vicdanların paslanması, îmanın zayıflaması, huzur ve neş’enin gitmesi, ibadetten zevk alma duygusunun yok olması gibi zarar ve kayıpların yanısıra, âhirette de çetin bir azab söz konusudur. Haramlığı kesin olan bir şey’i helâl kabûl etmek, Allah korusun insanı îmandan çıkarır.
Mekrûh Nedir?
Mekrûh, lügatte, sevimsiz bulunan, nâhoş ve kerih görülen şey demektir. Istılahta ise, dînen yapılması çirkin ve kötü görülen işler mânasına gelir.
Abdest alırken ve gusül ederken suyu israf etmek, kısa kollu elbise ile veya başı açık namaz kılmak gibi hususlar mekruhlardandır.
Mekrûh iki kısma ayrılır:
1- Tahrîmen Mekrûh: Harama yakın olan mekrûha denir. Vacipleri yerine getirmemek. Bu tür mekruh harama yakın olup, vâcibin karşıtıdır. İki kişi arasında yapılan bir akdi bozmak üzere yeni bir fiyat teklif etmek, başkasının evlenme teklifinde bulunduğu kadına evlenme teklifinde bulunmak gibi. Vâciplerin terkedilmesi de mekruhtur. Bu nevi mekruhun hükmü, haram bir fiili işleyenin hükmü gibidir, yani cezayı gerektirir. Ancak haramdan farkı, bunu inkâr eden kişi kâfir olmaz.
2- Tenzîhen Mekrûh: Helâla yakın olan mekruhtur. Sünnet ve müstehapları yapmamak gibi. Burnu sağ el ile temizlemek, İkindi namazından sonra, güneşin batmasından az önce nâfile namaz kılmak, soğan, sarımsak yiyerek camiye gitmek, abdest alırken suyu israf etmek gibi fiiller bu kısma örnek verilebilir.
Mekrûhun Hükmü Nedir?
Tahrîmen mekrûhun terkinde sevab vardır. Yapılmasında ise günah işlenmiş olur. Yani, harama yakın olan mekrûhu işleyen kimsenin âhirette hesaba çekilmesi ve azâba uğramasından korkulur. Bu, İmâm-ı A’zam ile Ebû Yûsuf’a göredir. İmâm-ı Muhammed ise, tahrîmen mekrûhu, aynen haram gibi telâkki eder. âhirette azab muhakkaktır, der.
Tenzîhen mekrûhun işlenmesi ise, azâbı gerektirmez. Fakat terki sevablıdır.
Mekrûh kelimesi, fıkıh kitablarında tenzîhen veya tahrîmen kayıtları konmaksızın geçiyorsa, bununla tahrîmen mekruh kastediliyor demektir.
Müfsid Nedir?
Başlanmış bir ibâdeti bozan ve ibtâl eden şeydir. Müfsidin özürsüz, kasden yapılması günâhı mûcibdir. Hatâ ile, sehven meydana gelmesinde ise günah ve azab yoktur. Namaz içinde kendisini alamayıp gülmek gibi.
Sahîh Nedir?
Bütün şartlarına ve rükünlerine uyularak eksiksiz ifa edilen bir ibâdet veya muameledir. Meselâ: Farz ve vâciblerine riayet edilerek kılınan namaz sahihdir.
Câiz Nedir?
Yapılması dînen yasak olmayan şeydir. Bu kelime, bâzan sahih, bâzan da mübah yerine kullanılır.
Bâzı muameleler vardır ki, dünyevî hükümler bakımından sahih olduğu halde, uhrevî hükümler bakımından câiz olmaz. Cuma ezanı okunurken yapılan alış-veriş muamelesi gibi.. Böyle bir muamele dünyevî bakımdan sahihtir; fakat mânevî mes’uliyeti de gerektirdiği için, dînen câiz değildir.
Bâtıl Nedir?
Rükünlerine veya şartlarına tamamen veya kısmen uyulmayan herhangi bir ibâdet ve muameledir. Abdestsiz namaz kılmak gibi. Bâtıl, sahîh’in zıddıdır.