YUNAN VAHŞETİ – Kocatepe Gazetesi

Millî Mücadele sırasında Yunanlılar medeni kanuna ve insan haklarına aykırı olarak Türk halkından savunmasız masum kadın, erkek, çocuk, muharebe meydanlarında esir düşen komutan ve askerleri esirlik zamanında Yunanistan’ın çeşitli esir kamplarında günlerce aç ve susuz bırakmışlar, bu insanlardan pek çoğunu akla hayale gelmedik işkencelerle öldürmüşlerdir. Bu yerlerden birisi Lusya [Liossia] ismindeki esir kampıdır. Burada sivil ve asker olmak üzere bin ile üç bin Türk esiri bulunmakta idi. Esirler arasında yetmişlik, seksenlik ihtiyar adamların yanında kör, topal ve 11-12 yaşlarında çocuklar, hatta kadınlar da bulunmakta idi. Adapazarı ve İzmit’ten 372 kişi esir götürülmüştür1. Bunlardan 100 kadarı esir kampında öldürülmüş, 100 kadarı da denizde Yunanlılar tarafından boğdurulmuştur2. Gerek Sakarya Meydan Muharebesi’nde gerek daha sonraki muharebelerde düşmanın beraberinde götürdüğü esirlerden İzmit’in Hacı Hazar Mahallesi’nden İbrahim Adapazarlı, 21.192 esaret numara ile Yunanistan’ın Lusya [Liossia] esir kampında bulunmuştur3. Yunanistan’a esir gidenler, esir değişiminden sonra çeşitli yerlerde başlarından geçen Yunan zulüm ve vahşetini anlatmışlardır. Bunların bir kısmı resmi makamlarca da tutanak halinde tespit edilmiştir.
Millî Mücadele sırasında savaş esirleri konusu, 1923’te esir değişiminin uygulanmasına kadar Türk ve Yunan yetkilileri arasında önemli bir sorun olarak görülmektedir. İnönü ve Sakarya savaşlarında her iki tarafın elinde olan esir sayısının tespiti, durumlarının iyileştirilmesi ve savaş esiri kapsamına girmeyenlerin salıverilmeleri için Türk Kızılayı ile Yunan Kızılhaçı arasında ortak noktanın bulunamaması sonucunda Uluslararası Kızıhaç Komitesi devreye girmiş, yazışmalar sonucunda 1922 ve 1923 yıllarında Türk ve Yunan Esir Garnizonları Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nce incelemeye alınmıştır. 1921 yılının son günlerinde Yunanistan’a Paul Schatzmann, Türkiye’ye de A.W. Roerich görevlendirilmiştir4.
Yunanistan’daki Türk esirlerini ziyaret ederek çalışmalarını tamamlayan Paul Schatzmann 24 Şubat 1922’de Cenevre’ye dönmüş ve Uluslararası Kızıhaç Komitesi’ne verdiği raporda, Yunanistan’da olan Türk esirlerin oldukça kötü şartlar altında yaşadıklarını belirtmiştir5.
Yunanlılar tarafından Afyonkarahisar’dan Yunanistan’a esir götürülen 132 kişiden6 ancak on yedi kişinin kimliklerini tespit edebildik. Bu kişiler şunlardır: Zaviye Sultan Mahallesi’nden Molla zâde Hacı Ali Paşa oğlu Mümtaz Efendi, Hacı Eyüp Mahallesi’nden Hasan oğlu Dava Vekili Ahıskalı-zâde Ahmet Efendi, Gökçe Mahallesi’nden Nalıncı Zeybekoğullarından Ahmet oğlu 35 yaşında Kadir Çavuş ve üç arkadaşı KarakatipMahallesi’nden Hasan oğlu Osman, Hacı Nasuh Mahallesi’nden Osman oğlu Süleyman ve Cami-i Kebir Mahallesi’nden Bekir oğlu Mehmet (Çınar), Afyonkarahisarlı Subay Osman oğlu Mehmet, Şükrü Çelikalay’ın kardeşi Müftü Ahmet Çelikalay, Hacı Öküz-zâde Ahmet Efendi, Gemide ölen Gökgözoğlu Süleyman Efendi (R. 1305/5 Temmuz 1337/5 Temmuz 1921)7, Çavuşoğlu Mahallesi’nden Nalıncı lakaplı bir kişi8, Dinarlı Bekir Aydoğmuş, İhsaniye-Sarıcaova köyünden Zühre Hoca, Sincanlı-Kılıçaslan köyünden Ahmet Borçin, Sultandağı Yeşilçiftlik kasabasından Ömer İnce ve Ömer İncekaya, Bolvadin’den Babalık-zâde Mehmet Efendi. (Devamı Yarın)

1 Yunan İllerinde Zavallı Esirlerimiz, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti Umumiyesi Neşriyatından: 31, Ankara 1339, s. 60.
2 Aynı Eser, s. 35-36.
3 Anadolu’da Yunan Mezalimi, 2. kısım, Garp Cephesi İstihbarat Şubesi, cüz: 4, Ankara 1338, s. 30, 38.
 4 Mesut Çapa, “Milli Mücadele Yıllarında Anadolu’daki Yunan Savaş Esirlerini Ziyaret Eden Uluslararası İlk Kızılhaç Heyeti”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, nr. 6, Kasım 1990, s. 281.
5  Çapa, agm., s. 284.
6 AYZV., 2. kısım, s. 127-128; Hocaoğlu, age., s.263-264.
7 Gökgözoğlu Süleyman Efendi esir değişimi sırasında gemi ile gelirken vefat etmiş, cenazesi denize atılmıştır. (İsmet Gökgöz, D. 1936, 03.08.1999).
8  Esir giden kişinin oğlu Zekeriya Akyol’un torunu Abdullah Çelebi (1957), dedelerinin ismini bilemediklerini beyan etmişlerdir (05.08.1999).