Nöbetçi Eczaneler
Azerbaycan’lı Ganire Paşayeva’nın vefatı ben de çok üzüldüm. Birkaç gündür medya haberlerini, Facebook’daki üzüntü mesajlarını okuyorum. Amcası Prof.Dr.Gazanfer Paşayev benim çok iyi dostumdur. Ganire Hanımla geçmişte bir gün Ankara’da karşılaştığımda bunu söylediğimde, amcası olduğunu bizzat kendisinden öğrenmiştim. Ganire’ye Allah Rahmet eylesin.
Türk Milleti için bir çivi çakmış olanın elini, benden küçük ise alnını öperim. Demek istediğim odur ki; yalnız Ganire kızımız için değil, Milletimiz için çivi çakan, öteki Ganireleri de unutmayalım ve hatta onları, yaşarken onore edelim, el üstünde, baş üstünde tutalım…
Bu yazımda soy kökünde Türklük olan ve yaşadığı süre içerisinde çalışmalarını Türkiye ve Türkler üzerine yoğunlaştırmış bulunan, Macaristanlı Türkolog Dr.Edit Tasnadi’den söz edeceğim…
Bana Macaristan’ı tanıtan ve sevdiren, kişi, çok yönlü kişiliğiyle Türkoloji dünyasında popüler olan, Edit Tasnadi hanımefendidir.
Edit Hanım, 26 Kasım 1942’de Budapeşte’de dünyaya geldi. Doğduğundan beri, aynı evde oturmaktadır. Doğduğu ev, doğduğu hastanenin tam karşısında bulunmaktadır. İlk, orta ve yüksek tahsilini Budapeşte’de yaptı. 1967’de Eötvös Lorand Tudományegyetem Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Macar Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı (Türkoloji) Ana Bilim Dalı ile Pedagoji Bölümünden mezun oldu. Ayrıca 1970’de 2 yıllık Gazetecilik Yüksek Okulu’nu bitirdi.
Küçük yaşlardan itibaren Macar Dili ve gramerine meraklıydı ve yüksek tahsilde özellikle bu bölümü seçti. İki dil ile meşgul olma geleneğinden dolayı, Macar diline yakın olan Türkçe’yi seçti, geliştirdi ve giderek Türk edebiyatına yöneldi. “Öyle eserler çevirmeliyim ki, okuyanlar, salt yazarı ve eserini değil, Türkiye’yi de tanısınlar” diye düşünüyordu. Üniversiteyi bitirince, Macar Dili ve Edebiyatı Bölümüne asistan olarak girecekti ki, radyonun, personel alacağını işitti ve açılan sınavı kazanarak burada göreve başladı. Böylelikle Türkçesi de hızla ilerleme şansını buldu. 1986 yılında Macaristan’daki Türk egemenliğinin sona ermesinin 300. yılı nedeniyle, Türkiye’ye ilginin artacağı düşüncesiyle, Osmanlı-Macaristan ilişkileri hakkında çalışmaya başladı.
1967 yılından itibaren Budapeşte Radyosu’nun Türkçe Yayınlar Servisinde sözcü ve editör olarak çalıştı, aynı zamanda radyoda oynanmak üzere pek çok Türk tiyatro eseri metinlerini Macarcaya çevirdi.
Radyoda yapımcılık, çevirmenlik ve spikerlik de yaptı. Çok sayıda Türk’e mihmandarlık etti. Bunlar arasınca tanınmış iş adamları, Türk devlet adamları, şairler, yazarlar, gazeteciler vb. bulunmaktadır.
İyi bir fotoğrafçıdır. Kuşkusuz bunda gazeteci olmasının rolü büyüktür. Çeşitli vesilelerle çok defa Türkiye’ye geldi. İstanbul, Ankara, İzmir artık tanıdığı şehirlerdi.
1993-97 arasında Ankara Üniversitesi DTCF Hungaroloji Kürsüsünde beş yıl yabancı uzman Öğretim Üyesi olarak ders verdi. 1997-2005 arasında Macar Radyosu’nun arşivinde çalıştı. Halen Budapeşte ELTE Üniversitesi Türkoloji Kürsüsünde ders vermektedir.
Çalışmalarının çoğu Macar dilinde olmakla beraber pek çok yazısı Türkçe yayınlandı. Katıldığı bilimsel toplantılarda Türk ve Macar kültürlerinin karşılaştırılmalı temalarını ele almakta, halk bilimi, türkoloji, edebiyat ve dil konularına eğilmektedir.
Macar Bilimler Akademisi’nce çevirmenlere verilen Füst Milan ödülüne (1996); Akşehir’de Nasreddin Hoca Büyük Ödülüne (1997), KIBATEK (Kıbrıs, Balkanlar ve Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu) ödülüne (2002); Balassi madalyasına (2009), ayrıca TÜRKSAV (Türk Sanatçılar Vakfı, (2011) ödülüne lâyık görüldü. Başkanlığını yaptığım Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu da, 2013 yılında, ona “Türk Halk Kültürüne Hizmet Ödülü” verdi.
Macar Dil Bilimi Derneği, Macar Filoloji Derneği, Macar doğu bilimleri uzmanlarının Körösi Csoma Derneği, Macar Gazeteciler Federasyonu, Macar Yazarlar Birliği ve Macar PEN Klubü’nün üyesi olan Edit Tasnadi Macar−Türk Dostluk Derneğinin kurucularından olup genel sekreterliğini ve Başkanlığını yapmıştır.
Ünlü bütün Türk şair ve yazarlarını, bu cümleden Yunus Emre’yi Macar diline tercüme edip yayımını sağladı. Ayrıca Türk folklorundan birçok eseri Macarcaya; Kelemen Mikes’in ünlü eseri olan Türkiye Mektupları’nı da Türkçeye tercüme etti.
Türkçe gibi, Fransızca’yı da çok iyi konuşan Edit Tasnadi, Türk-Macar kültür alışverişinde önemli bir elçi olarak çalışmalarını sürdürmektedir.
***
1978, 1981, 1984, 1986, 1996 yıllarında ve 2013 yılında ( 2 kez), toplam 7 kez Macaristan’da bulundum. Benim kimi Macaristan gezilerimi Edit Hanım sağlamış ve o seyahatin başından sonuna kadar bana refakat etmişti. Geziler arasında bir fırsat bulup evine gitmiş, tüm aile bireyleriyle tanışmıştım. İki oğlunun isimleri, Tükçe kökenliydi.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nin Hungaroloji Bölümüne öğretim görevlisi olarak atandığı tarihten, Macaristan’a dönüşüne kadar sürekli beraber olmuş, birçok etkinliğe birlikte katılmıştık. Onun Afyonkarahisar, Eskişehir, İzmir ve Silifke’de düzenlenen bilim ve kültür etkinliklerine katılmalarını sağlamıştım.
Esasen 70’li yıllardan itibaren, Folklor (Halk Kültürü) Araştırmaları Kurumu olarak düzenlediğimiz her etkinliğe Edit hanımı davet ediyor, böylelikle onun Türkiye’yi, Türk kültürünü ve Türk insanını daha iyi tanımasına katkıda bulunuyorduk, Kurum olarak son çeyrek yüzyıl içinde birçok ülkede da bilimsel toplantılar düzenledik. Kuşkusuz Türk-Macar ilişkilerini konu alan bir etkinlik de yapmalıydık. Bunun için de Edit Tasnadi, bize yardımcı olabilirdi. O tarihte, Macar-Türk Dostluk Derneği Başkanlığını yapan Edit hanımdan olumlu yanıt alınca, 21-26 Ocak 2013 tarihinde Budapeşte’ye gittim. Birkaç gün içerisinde tüm çalışmaları bitirdik…
20-24 Haziran 2013 tarihlerinde Budapeşte’de gerçekleştirdiğimiz TÜRKİYE-MACARİSTAN DOSTLUK ANTLAŞMASININ 90. YILDÖNÜMÜNDE ULUSLARARASI TÜRK-MACAR İLİŞKİLERİ SEMPOZYUMU VE GÜZEL SANATLAR SERGİSİ Türkiye’de de, Macaristan’da da büyük ilgi gördü.
Sözün özü şudur: Edit Tasnadi, Türk-Macar ve Türkiye-Macaristan dostluğuna büyük katkılarda bulunduğu gibi, birçok Türk araştırmacı ya da akademisyenden daha çok, Türk Kültür ve Sanatına hizmette bulunmuştur. O gerçek bir Türkolog ve Türk dostudur. Temennim onun, en üst düzeyde ödüllendirilmesidir. Nihayet 2023 yılında, bu gibi faaliyetlerinden dolayı Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Edit hanıma, “Fahri Doktor” ünvanı vermiştir.
Türkoloji çalışmalarına önemli katkı sağlamış olan sempozyumumuzda sunulan çok sayıdaki bildirilerden bazıları şunlardır:
*Prof.Dr.Refik TURAN: “Tarihte Ayrışan ve Kesişen Yollar: Türkler veMacarlar”
*Dr.Andras KELEMEN (Macaristan) Lale ve kılıç: Türk-Macar İlişkileri”
*Eva CSAKİ (Macaristan):“Eski Türk – Macar İlişkilerinin Macarca’daki İzleri”
*Prof.Dr.Selçuk DUMAN:“İsmet İnönü Dönemi Türkiye-Macaristan İlişkileri”
*Doç.Dr.Ülkü KARA DÜZGÜN: “Türk-Macar Kültüründe Ortak Unsurlar”
*Dr.Metin OKTAY: “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Macarlar”
*Prof.Dr.Mehmet KIRBIYIK: “Yahya Bey Divanı’nda Macaristan”
İrfan Ünver NASRATTINOĞLU
