YUNAN ASKERLERİNİN GÜNLÜK VE ANILARINDA AFYONKARAHİSAR İŞGALİ -2

Elias N. Kossi’nin Günlüğü
Yine Yunan Küçük Asya Ordusu için, Ege denizindeki adalarda yaşayanlardan oluşturulan birimlerinden Takımadalar Birliğine mensup yedek subay Elias N. Kossi bir başka günlük sahibidir. Yaşadığı Midilli Adasından savaşa katılmak üzere Anadolu’ya gelmiştir. İzmir, Çanakkale, Bursa, Kütahya, Eskişehir güzergâhındaki birliklerde bulunduktan sonra Sakarya savaşına katılmıştır. Yunan ordusunun bu savaşta yenilerek geri çekilmesi üzerine önce Seyitgazi ve sonrasında Afyonkarahisar civarındaki birliklerde görevlendirilmiştir. Günlüğü gayet düzenli yazılmıştır. Günlüğünde birbirinden ilginç ve dikkat çekici bilgiler mevcuttur. Kossi “Sınıfım (1913A), 14 Mart 1921’de silâh altına alındı. 14 Mart 1921’de Vrissa’yı Ioannis Iacrellos ve Evangelos Sygiorgis ile birlikte terk ettik” diyerek başladığı günlüğünde Afyonkarahisar ve çevresinde yaşadıklarını şu şekilde kaleme almıştır:
(Kasım – Aralık 1921)
2 Kasım 1921’de saat 20’de yola çıkarak gece yarısı 24’te Akin’e vardık. 3 Kasım’da sabah 8’de yağmur altında başlayan yolculuğumuz, dar bir yolda zorlukla ilerleyerek saat 20’de sona erdi.
4 Kasım günü saat 9’da dar yoldan yine yola koyulduk. İki saatlik bir yürüyüşün ardından yoldan ayrıldık. Uzakta tren istasyonunu gördük.
7 Kasım, bütün gün boyunca hava sisli ve çok soğuktu. Isınmak için ne kömür ne de bir araç vardı.
8 Kasım; Kamptaki hareketlilik düşman tarafından görüldü. Çünkü Atina’dan Georgatos Stamatinos geldi. (*Kossi burada, Veliaht Georgios’un Afyonkarahisar çevresindeki birlikleri teftiş ederken Sinanpaşa’ya birlikleri teftişe gelişinden bahsetmekte.)
9 Kasım, Susuz Osmaniye’deki karargâha nakledildik. Sulu kar yağdı. Havanın karlı olacağı bize bildirilmişti.
14 Kasım, Sinanpaşa- Bal Mahmut misafir odasında bekliyoruz.
15 Kasım, kamptakilere saman temin etmek için Kırka’ ya gitmemiz emredildi.
16 Kasım, tabur Kırka’ ya taşındı.
17 Kasım, hava kar yağışlı.
19 Kasım, hala kar yağıyordu. Günün % 60’ı kar yağışlı geçti.
20-26 Kasım arası hava çok soğuktu ve don vardı.
30 Kasım, bütün subaylar olarak Sinanpaşa ’ya giderek bir konuşma yaptık.
1-6 Aralık, tarihleri arasında Kırka’ da Agios Nikolaos’a kaldık.
7 Aralık, üç gün boyunca gece yarısı Çayhisar’ da operasyon denendi. Saat 4’ten 9’a kadar köyün etrafında kaldık. 9’u sabah köye girerek sonuçsuz bir genel sorgulama yaptık. Dört gün önce bilgi toplamak için gelen 10 çetecinin olduğu ve daha sonra bilinmeyen bir yöne kaçtıkları bilgisini aldık. Bunun üzerine çelişkili bilgiler verdikleri için köylülerden ikisini yanımıza alarak saat 11’de Kırka’ ya döndük.
12 Aralık, birliğimiz Hasanbel’in saha denetimini devraldı. Neredeyse yarım metre kar var. Etraftaki ilk hat bir dizi tel örgüyle güçlendirilmiş durumda.
13 Aralık, hava durumu daha iyi. Sadece sabah saatleri soğuk.
23 Aralık, siperler, dikenli teller…
24 Aralık, Noel arifesinde yağmur ve dolu yağışları dışında yağan kar bir metreye ulaştı.
25 Aralık, Noel’de hala kar yağışı sürüyor. Biraz konyak içtikten sonra bıraktım. Artık hiçbir şey hissetmiyorum.
26 Aralık, yerde bir metre kar ve don var.
27 Aralık, yerde hala bir metre kar var.
28 Aralık, kar yolları kapadı. Yolu açmak için müfrezeyi görevlendirdim. Bir saat mücadele ettim. Artık geri dönemem.
29 Aralık, küçük bir sanatçının günü, biraz güneş gördük. Yol Türkler tarafından açıldı.
30 Aralık, yağmur ve rüzgâr.
(1922 Ocak-Nisan)
1 Ocak 1922 yeni yıl. Kutlamaları hiç anlamadık. Bütün gün kar nedeniyle kulübemde kapalı kaldım.
6 Ocak, Her şey olumsuzdu. Sular donmuştu. Çok fazla zorluk çekildi.
8 Ocak, siperlerin düzeltilmesiyle uğraştık. 23.piyade birliğini gördük.
10 Ocak, 4.30 civarı çevre karakollardan ateş edildiğini duyduk. Türklerin yaklaştığını anladık. Hemen kalktık. Bütün gece uyumadık. Sabah etrafı kontrol amacıyla devriye dolaşmak için hatlarımızı terk ettik. 500 metre mesafede Türklerin terk ettiği altı çizme ve iki çift eldiven bulduk. Komutan tarafından tebrik edildik. Bıraktıkları izlerden 40 kişi kadar olduklarını tahmin ettik.
2 Şubat, Yağmur yağmaya başladı. Güçlü rüzgâr çadırı uçuruyordu. Bütün gece uyumadım. Halılarımın hepsi ıslandı. Şafakta artık soğuktan duramıyorum, köye gittim.  Yardımcılarım battaniyeleri getirdi. Ateş yaktık. Böylece bende biraz kendime geldim. Akşam köyde kaldım.
6 Şubat’ta iki Türk askeri yakalandı.
11 Şubat, Afyonkarahisar’da üçüncü hatta yer almak için görevlendirildik. Saat 6, havalar iyi.
11 Mart, orduya katılmak için köyümden yola çıkalı on iki ay oldu.
12 Mart, üç büyük devletin bakanlarının ateşkes görüşmeleri için bir araya geldikleri haberini aldık. Saat 6’da hattımız yaklaşık yedi kilometre uzunluğundaydı.
25 Mart, “Palaegensee” (Yunan Milli Günü) Sinirköy’de karşılandı.
27 Mart, sabah saat 9.30’da Kayataşı’dan (Karakaya olsa gerek) ayrıldık. Sinirköyü ve Akören boyunca uzanan önemli geçidin muhafazası için saat 16’da artçı olarak kalıyorum.
2 Nisan, saat 10’da kuzuları almaya gittik. Paskalya tatili için mekânı düzenledik. Köyün ortasında “Diriliş Günü” için bir platform kuruldu. Olası saldırılara karşı devriye sayılarının arttırılması talimat verildi. 19.30’da “Diriliş Günü” kutlaması başladı. Talimat gereği devriyeler arttırıldı.
3 Nisan, Paskalya ve kar yağıyor. Askerlere yumurta, şarap ve et dağıtımı yapıldı. Dans ve eğlence başladı. Üst düzey komutanlar ve diğer subaylar bizi ziyaret etti. Bizlerden övgüyle bahsettiler. Paskalyayı güzel karşıladık.
(Nisan – Temmuz 1922)
10 Nisan 1922’de baskın sırasında bir düşman uçağı ortaya çıktı.
12 Nisan, Bay Darmanmanis geldi. Maaşımızı aldık. Önceki alışveriş borçlarım için 28 Drahmi verdim.
15 Nisan, 3. Tabur ile Afyonkarahisar’a geldim.
15 Mayıs, saat 11 civarında birçok silahlı kişinin mevzilerinden ayrılmak istedikleri bildirildi. Kendimize göre önlemler aldık. Gece boyunca uyanık kaldık.
21 Mayıs, Aziz Konstantin ve Helen anıldı. Diğer arkadaşların yanlarına gittim. Eğlendik.
25 Mayıs, istifa eden General Papulas’ın veda mesajının okunmasının ardından General Hacıanestis’e görev verildi.
30 Mayıs, Panagiotis Papagiannis benimle görüşmeye geldi. Onu odama davet ettim. Üç şişe uzo aldım. Öğleden sonra ayrıldık.
31 Mayıs, ordu komutanı denetleme için geldi. Geçit töreni yaptık.
8 Temmuz, Eskişehir savaşının yıldönümünde birliğe anma günü etkinlikleri için izin verildi.
10 Temmuz, Küçük Asya’da kahramanca ölen kardeşlerimiz için bir anma etkinliği gerçekleştirildi. Bölüm komutanı konuştu.
12 Temmuz(*), saat 5’te bir düşman uçağı görüldü. Yaklaşık olarak saat 11.00 civarında Hamam yakınlarında düşürüldüğü haberini aldık.
(*Kossi’nin, günlüğün bu kısmında bahsettiği düşürülen uçak, 25 Temmuz 1922 günü düşmanla girdikleri mücadele sırasında cephanelerinin kalmaması üzerine, Yunan pilot Christophoros Stavropoulos tarafından düşürülen Türk uçağıdır. Düşürülen uçakta şehit olan pilotlar, bugün asri mezarlıktaki şehitlikte yatmakta olan Cemal ve Bahattin Beylerdir.)
20 Temmuz, Elias Peygamber günü. Bugünü Dardamanelli’nin odasında diğer arkadaşlarımla beraber uzo, bira ve kuzu etiyle kutladık.
21 Temmuz’da, Küçük Asya’nın işgalinin gerçekleşmesi nedeniyle bir şölen düzenlendi. Köy meydanında, diğer köylerden gelen Osmanlılar teslim olduklarını belirtmişlerdi. Bu durumu şarkı ve müzikle kutladık.
(1922 Ağustos)
1-10 Ağustos arası hareketlilik.
11 Ağustos, Sakarya savaşının yıldönümünde askerlerimizi andık.
12 Ağustos, düşmanın olası bir saldırısına karşı dikkatli ve hazır olmamız emredildi. Sabah saat 8 civarında, Balmahmut’tan harekete geçtik. Saat 14’de Köprülü’ye gelindi. Uzun bir ara verildi. Saat 17’de tekrar harekete geçerek, gece 11 sıralarında Boyalı’ya geldik. Düşman Sinirköy’e saldırdı.
13 Ağustos, Afyonkarahisar’a tüm cephe hattı boyunca bir düşman saldırısı başladı. Birliklerimiz düşmanla kahramanca mücadele ediyorlar. Büyük kayıplar var. 49.Alay ve 4.Tümen geri çekilmeye başladı. Birliklerimiz dağıldı. Tilki Kırı Beli’ndeki taburumuzla tüm gün boyunca diğer birlikleri takviye ettik. 13 Ağustos akşamı Kayadibi ve Sinir Köylerinde daha önceden belirlenen noktalara gitmemiz emri verildi.
14 Ağustos, düşman saldırıları özellikle sağ kanada devam ederken, askerlerimiz aslanlar gibi kahramanca mücadele etti. Akşam Türk süvarileri Afyonkarahisar ile olan demiryolu ulaşımını kestiler. Düşman topçu ve makineli tüfekleri sürekli ve başarılı atışlarla hedefleri vuruyorlar. Sağ kanattaki düşmanın bu baskısına direnen askerlerimiz nihayetinde geri çekilmek zorunda kaldılar. Düşmanla taburumuz aramızdaki mesafe 50 metreye kadar düştü. El bombalarımızı kullandık. Her iki tarafında zayiatları var. Birliğimiz sağa ve sola doğru çekilmeye devam etti. Bizleri yakalamaya yakınlar. Saat 12 civarı yaralandım. Kısmen bilinçsizim. Taburdan dört asker beni taşıyarak Sinirköyü vadisi kenarına getirdiler. Köye ulaşamadık. Saat 12.15’de taburumuz geri çekilmeye başladı. Askerlerimi bıraktım. Sinirköyü geçişinde V.Petropoulos beni atına bindirdi. Saat 04.30 civarı Balmahmut demiryolu istasyonuna ulaştık. Buradaki yiyecek, içecek, kıyafetler vb… tüm malzemeler Afyon-İzmir demiryolu hattındaki hasar nedeniyle bırakıldı. Yaralılarda Tanrının merhametine terk edildi. Birliklerimiz Dumlupınar yönüne çekilmeye devam etti. Küçükköy’ de bir durak vardı. Sabaha kadar orada kaldık.
15 Ağustos, Dumlupınar’a doğru geri çekilme devam etmekteydi. Düşmanın özellikle hafif birlikleri mevzilerimizi işgal ediyorlar. Akşama doğru Dumlupınar’a vardık. Diğer yaralılardan sonra trenle Uşak’a gittik. Buradaki mevcut askeri hastaneye götürüldük.
16 Ağustos, öğle saatlerinde İzmir’e gitmek üzere hazırdık. Yol üzerinde bizi havaya uçurmak için raylar üzerine yerleştirilen bir bombayı şans eseri makinist fark ederek treni durdurdu. Hat emniyetli hale getirilesiye sabaha kadar olduğumuz yerde kaldık. Sabah 6’da yolumuza devam ediyoruz. Philadelphia (Alaşehir), Dereköy, Ahmetli, Kasaba, Manisa ve Menemen sakinleri biz geçerken istasyonlara ve yollara toplandılar. Philadelphia sakinleri biraz farklı olarak bizlere sigara, konyak, tatlılar vb.… farklı şeyler dağıttılar. Saat 19’da İzmir Basmane’ye vardık. Arabayla derhal askeri hastaneye nakledildik. Buradaki Doktor Orfanidou yaramın durumundan dolayı hoş olmayan durumları önlemek amacıyla derhal cerrahi müdahalede bulundu. Diyor Kossi.
17 Ağustos 1922 tarihinde İzmir’deki Yunan askeri hastanesinde ameliyat edilen Nikoloaou taburcu edildikten sonra 5 Eylül’de Midilli Adasına ve 6 Eylülde yaşadığı yer olan Vrisan’a dönmüştür.
Kossi’nin Hasta Kağıdı Bilgileri
B Askeri Hastanesi
Adı: Fenoses Konomas İlias Nikolaou
Rütbe: Teğmen
Birlik:22.Piyade Alayı, 5.Tabur
Yaralandığı yer: Tilki Kırı Beli
Geldiği yer: Vrissa-Lesvos
Tertibi:1913a

Dip Not:
*Kossi’nin günlüğünde Julyen takvimi kullanılmıştır. Bugün kullandığımız Gregoryen takvim gününe ulaşabilmek için günlükte geçen tarihlere 13 gün eklenmelidir.
**Elias Nikoloaou Kossi’nin günlüğünden alıntı yapılmıştır.