AFYONKARAHİSAR’DA YUNAN VAHŞETİ-1 – Kocatepe Gazetesi

GİRİŞ
Tarihte çeşitli milletlerin, devletlerin fırsat buldukları anda zayıf olanları hakimiyetleri altına aldıkları, akla ve hayale gelmedik zulüm ve işkenceler yaptıkları bilinmektedir. Türkler de bulundukları coğrafi konum sebebiyle çeşitli dönemlerde pek çok mezalim yaşamışlardır. Moskof, Ermeni ve Yunan mezalimi bunlardan bazılarıdır. Mahallî olarak ele aldığımız Yunan mezalimi Afyonkarahisar dışında Anadolu’nun büyük bir kesiminde ve Balkanlarda hazin bir şekilde yaşanmıştır.
30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi’nden sonra 200 Senegal askeri ile Fransız subayları Afyonkarahisar’a 16 Nisan 1919’da bir kuvvetle istasyon binalarını işgal etmişler1; bunların arkasından İtalyanlar da 21 Mayıs 1919’da 4 subay ve 262 erden oluşan bir kuvvet göndermişler; Yine aynı ayda da İngilizler Afyon Lisesi ile yanındaki mahfil binalarını işgal etmişlerdir2.
Afyonkarahisar, Yunanlılar tarafından iki kez işgal edilmiştir. Birinci işgalde (28 Mart-7 Nisan 1337/1921) düşman kısa bir süre, ikinci işgalde ise (13 Temmuz 1337/1921-27 Ağustos 1338/1922) bir yıldan fazla kalmıştır3. Şu anda Denizli’ye bağlı olan ve o zaman Afyonkarahisar’ın bir kazası olan Çivril Yunanlılar tarafından iki kez işgal edilmiştir. Birinci işgalde (8 II. Kânun 1337- 17 II. Kânun 1337) düşman kısa bir süre kalmışsa da ikinci işgalde (1 Nisan 1337-30 Ağustos 1338) bir yıldan fazla kalmış4, bu arada her türlü zulüm, katliam, ırza geçme, gasp, soygun vs. kötülük ve melaneti denemiştir.
Bu çalışmada Afyonkarahisar’da yapılan Yunan mezalimi ile Yunanistan’a esir götürülen kişilerin başlarından geçen acı olaylar ve hatıralar çeşitli belgeler yardımı ile ortaya konmaya çalışılacaktır. Konuya açıklık getirmek için yapılan mezalimleri değerlendirmenin yanı sıra, hatıratlar ve çeşitli raporlar da incelenmiştir.
1. CİNAYETLER
Yunanlılar, işgalleri sırasında şehir merkezinde evlere saldırmış, zor kullanarak Türk’ün canına, malına ve namusuna göz dikmişlerdir.
Lütfi Bokurt Sepin, çocukluk yıllarında, komşularının kapısını kıran birkaç çapulcu Yunan askerinin içeri girişlerini pencereden müthiş bir korkuyla seyrettiklerini; dul, topal bir kadın ile orta yaşlı kızı bulunan bu evden bir çığlık koptuğunu, beşikte yatan çocuğun yürekleri parçalayan feryadını duyduklarını nakletmiştir. Düşmanın ikinci işgali sırasında Ermeni ve Rumlar sanki birer canavar kesilmiş, tüyler ürpertici vahşetler yapmışlardır5.
2 Ekim 1921 tarihinde Deper köyü basılarak köy halkından bir kısmı, Yunanlılar tarafından tüfek ve dipçik darbeleri ile öldürülmüş, bu arada köy yağmalanmış, kadınlar camiye kapatılmış, köy halkından götürdükleri yüz kişiden köyün imamı ile köy idare heyeti üyeleri dizlerinden kesilerek öldürülmüş6, diğerleri ise Akçeşme mevkiinde kurşuna dizilmiştir7.

1  Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, I., TTK yayını, Ankara, 1993, s. 198, 205.
2  Aynı Eser, s. 211, 263-264; Selahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, I, MEB. Yayını, İstanbul, 1991, s. 214; Ömer Fevzi Atabek, Afyon Vilayeti Tarihçesi, (hzl. Turan Akkoyun), Afyon 1997, s. 331-332; Zelkif Polat, “Milli Mücadele Yıllarında Afyonkarahisar”, Anadolu’nun Kilidi Afyon, Afyon 2004, s. 114.
3  Harp Mıntıkaları, Şehir ve Kasabaların İşgal, İstirdat ve Bombardıman Tarihleri, T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Encümeni, nr. 23, Ankara Genel Kurmay Matbaası 1937, s. 76; Adnan Şişman, “Millî Mücadele’de Afyon ve Uşak’ın Kurtuluşu”, X. Millî Egemenlik Sempozyumu: Büyük Taarruz ve Sonuçları, (Afyon 7 Mayıs 1996), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayını, s. 48-63; Bekir Sıtkı Sencer, Tevârih-i Vefeyât Vakâyi-i Sâire (1906-1962), Milli Kütüphane (Afyonkarahisar Yazmaları, yazma nr. 13924), s. 22; Ahmet Karataş, Son Hâfız-ı Kütüplerden Bekir Sıtkı Sencer, (Basım aşamasında), s. 242.
4  Harp Mıntıkaları, Şehir ve Kasabaların İşgal, İstirdat ve Bombardıman Tarihleri, s. 76. Çivril’in ikinci işgalden kurtuluş tarihi, Anadolu’da Yunan Zulüm ve Vahşeti (AYZV.), İkinci Kısım, Ankara 1338, s. 130’da 28 Ağustos 1338 tarihi ile verilmektedir.
5 Lütfi Bokurt Sepin, “Acı Hakikatler: Felaket Çanı”, Gençliğin Sesi (Afyon), nr. 1875, nr. 1876, 4-5 Eylül 1961.
6  Kemal Niş, Türk İstiklal Harbi II nci Cilt Batı Cephesi 6 nci Kısım 2 nci Kitap, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayını, Ankara 1968, s. 404. Hüseyin Fikri, Deper köyü ahalisinin tamamen kurşuna dizildiklerini, 160 evli Sülümenli’nin yarısından fazla bir kısmının yakıldığını belirtmektedir. (İkdam Gazetesi’nden naklen AYZV., s. 132-134).
7  Anadolu’da Yunan Mezalimi, 3. kısım, Garp Cephesi İstihbarat Şubesi, cüz:3, Ankara 1338, s. 16, Em.Kur.Alb.Talat Yalazan, Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soy Kırım Girişimi, II, Gnkur Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994, s. 58. Akçeşme mevkiine Yunan mezalimini anlatan bir abide dikilmesi 1964 yılında planlanmıştır. Bu hususla ilgili olarak mahalli basında şöyle bir haber bulunmaktadır: “İstiklal Savaşı esnasında Milli Ordu’ya [yardım] ettikleri ithamıyla Deper köyü halkı Yunanlılar tarafından toplanmış ve elleri bağlı olarak Afyon’a getirilerek Akçeşme yanında hepsi kurşuna dizilmişlerdi. Bu kahraman şehitlerin aziz hatıralarını anmak için Akçeşme yanında bir abide diktirilmesi için teşebbüslere geçilmiştir.” (Birlik-Afyon, nr. 299, 22 Temmuz 1964). Ancak bu hususla ilgili bir gelişmenin olmadığı gözlenerek 1998 yılında, şehir merkezinde şehitliklerin yapılması, şehit olanların isimlerinin mermer levhaya yazılarak anıt halinde uygun alanlara dikilmesi, Arkeoloji Müzesi yanındaki Akçeşme-İğdelikler Mevkii’nde Milli Mücadele sırasında Yunanlılar tarafından katledilen Deperli şehitlerin anısına bir abide yapılması teklifi hakkında, Afyon Belediye Başkanlığı’na ve Afyon Milli Parklar Müdürlüğü’ne tarafımızdan birer dilekçe verilmiş idi. Henüz bir cevap alınamadı…?