Dün 21 Haziran’da, yılın en uzun gündüzü, en kısa gecesini yaşadık. Bugünden itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlayacak. Ayrıca 21 Haziran Kuzey Yarım Kürede Yaz Gün Dönümü olarak kabul ediliyor, yani yaz mevsimi başlıyor.
Güneş, Dünya’nın eğik ekseni nedeniyle yıl boyunca gökyüzünde en düşük veya en yüksek noktaya ulaştığında bir gündönümü oluşur. Dünyanın yarısı yazın gelişini ve yılın en uzun gününü yaz gündönümü ile kutlamak için bir araya gelirken; diğer yarısı kış başlangıcını yaşadı.
En uzun gün aynı zamanda yaz gündönümü veya yaz ortası olarak da bilinir. Diğer gündönümleri şu günlere rastlar:
21 Mart: Gece ve gündüz eşit olur, bizim bulunduğumuz kuzey yarım kürede ilkbahar başlar.
21 Haziran: En uzun gündüz, en kısa gece. Yaz mevsimi başlar (Kuzey yarım kürede)
23 Eylül: Gece ve gündüz eşit olur. Yaz biter, sonbahar başlar. (Kuzey yarım kürede)
21 Aralık: En uzun gece, en kısa gündüz. Kış mevsiminin başlangıcı. (Kuzey yarım kürede)
21 Haziran’daki yaz gündönümünde güneş ışınları Kuzey Yarımküre’ye en dik, Güney Yarımküre’ye en eğik açılarla gelir. Dünya’nın en sıcak yerleri, üzerinden Yengeç Dönencesi’nin geçtiği karaların iç kısımlarıdır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarımküre’de gündüzler kısalmaya (yaz gündönümü), Güney Yarımküre’de ise uzamaya (kış gündönümü) başlar. Aydınlanma çizgisinin sınırları kutup dairelerinden geçer. Kuzey Kutup Dairesi’nde 24 saat süreyle gündüz, Güney Kutup Dairesi’nde 24 saat süreyle gece yaşanır. Kuzey Kutup Kuşağı aydınlık, Güney Kutup Kuşağı karanlık daire içindedir. Gündüz süresi kuzeye gidildikçe uzar. Bu nedenle, ülkemizde en uzun gündüz Sinop’ta, en kısa gündüz Hatay’da yaşanır. Güneş ışınlarının atmosferde katettiği yolun en kısa olduğu yer Yengeç Dönencesi’dir. Öğlen saat 12.00’de Yengeç Dönencesi’nde yataya dik duran cisimlerin gölgesi oluşmaz.
21 Haziran’da Güney yarım kürede ise güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile düşer. Kış mevsiminin başlangıcıdır. En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar geceler gündüzlerden uzundur. Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer. Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar. Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalır.