Nöbetçi Eczaneler
10 Mart 2011 Perşembe 02:00:00 Eski Türklere göre devletin temel unsuru ve gerçek sahibi budun yani millettir. Göktürk kitabelerinde Türk budununun: “Kime il (devlet) kazandırıyorum?” ve “Hangi kağana işimi, gücümü veriyorum, kimin için çalışıyorum?”, “Türk milleti il yaptığı ilini, kağan yaptığı kağanını kaybetmiş” diye haykırması, feryat etmesi bizzat devlet kurduğunun bilincinde olduğunun ifadesidir.
Kitabelerden öğrendiğimize göre; Yüce Tanrı “Türk milletinin adı sanı yok olmasın” diye hakanlar göndermiştir; Türk milletine devlet vermiştir. Yani devletin asıl sahibi olan millettir; devlet millet içindir. Kitabelere göre il (devlet) veren Tanrı’ dır. Kitabelerde bu ifade “İl berigme Tanrı-Devlet veren Tanrı” şeklinde geçmektedir. Yine eski Türklere göre Tanrı’nın kut verdiği (bağış) verdiği ve hakanlık makamına getirdiği kağanlar Tanrı’nın kutuna layık olmazlarsa, töreye göre hareket etmezler ise, görevlerini yerine getirmezlerse Tanrı onları cezalandırır ve hakanlık makamından düşürürdü.
Göktürk kitabelerindeki şu ifadeler de Türk milletinde devlet şuurunun varlığına işaret etmektedir :
“Babam Kağan (İlteriş-Kutluğ) kağan on yedi er ile harekete geçti. Haberi işiten dağdakiler, ovadakiler toplanıp geldiler; önce yetmiş, sonra da yedi yüz kişi oldular. Hakanlığı atalarının törelerine göre kullandılar, yeniden kurdular.” Aynı konuda ünlü Göktürk veziri Tonyukuk şunları söylemektedir:
“(Gelenlerin) İki kısmı atlı, bir kısmı yaya idi.” Görüldüğü gibi istiklale ve devlet kurmaya koşan, hem de yaya olarak koşan, devletin temel unsuru ve sahibi olan milletti.
Türk milleti ve hakanların birleşme noktası töre idi. Töreye kimse karşı gelemezdi. Töreye uygun hareket etmeyen kağanlara itaat edilmezdi. Töreye uygun hareket etmeyen beylere ve hakanlara:
“Bey bu makama sen kendi gücünle gelmedin, onu sana Tanrı verdi.” diye ikazda bulunulurdu.. “Töre konuşunca hakan susar. Zor kapıdan girerse töre bacadan çıkar” gibi ata sözleri bu anlayışın ifadesidir.
Demek ki eski Türklerde devletin temel unsuru ve sahibi millet idi. Devlet millet içindi. Ülkeyi idare eden yönetici kadro da bunun bilincinde idi. Hakanlar nüfus faktörü ve insan unsurunun önemini çok iyi kavramışlardı. Onun için hakanlar uzak yerlere gitmiş veya dağınık halde yaşayan Türk boylarını her zaman bir arada ve birlik içinde tutmak için çalışmışlardır
Eski Türklerdeki “budun” sözcüğü, bugünkü millet sözcüğü yerine kullanılıyordu. Türk budunu sadece “ırk” unsuruna dayanmıyordu. Türk budunu: “Oğuz, Kırgız, Türgeş-Türgiş,Uygur, Tatar, Moğol vb. akraba kavimlerin birleşmesinden ve kaynaşmasından oluşmuş bir millet idi. Göktürk yazıtlarında ırk ve budun sözcükleri kesin olarak birbirinden ayrılmaktadır. Millet sözcüğü “budun” sözcüğü ile ifade edilirken ; ırk sözcüğü “uğış-uğuş” sözcüğüyle ifade edilmiştir. Batılı araştırmacıların da bu durum dikkatini çok çekmiştir.
Batı kültüründe milliyet fikrinin sosyal bir şuur haline gelmesi 19. yüzyılla birlikte başlamıştır. 19. yüzyıldan önce Batı’ da hakim olan esas “Devlet” prensibiydi. Türkçe’deki “Budun”-millet sözcüğünün karşılığı sayılan Fransızca “Nationalite” sözcüğü Avrupa’da ancak 19. Sonlarına doğru görülmüştür.
İngilizcede milliyet anlamına gelen “nationality” kelimesinin varlığı 1691’den itibaren tespit edilmişse de, bunun bugünkü anlamda ilk kullanılışı 19. yüzyılın başlarındadır. Fransızca’da da aynı anlama gelen “nationalite” kelimesi ilk defa 1885’te Akademi Sözlüğü’ne girmiştir. (İ.H.Danişmeend, Türklük Meseleleri, s:13)
Türklerde ise millet ve milliyet fikrinin kuvvetli bir sosyal şuur halinde “Devlet-il” prensibi ile birlikte doğduğunu görürüz. Hatta : Millet ve milliyet şuuru, devlet şuurundan daha önemlidir. Çünkü eski Türk kültürüne göre ; “İl yıkılsa töre kalır ve töre sayesinde il yeniden kurulurdu.” Yüce Tanrı Türk devletini Türk milleti için verirdi. Türk milleti teşkilatsız, başsız ve dağınık kalmasın diye devlet verir, hakan verirdi. Göktürk yazıtlarından öğrendiğimize göre :”Yüce Tanrı Türk milletinin adı, sanı yok olmasın diye hakanları tahta çıkartırdı.” Yani esas olan devlet değil, millet idi. Devlet millet içindi.
(Devamı Yarın)
