Afyonkarahisar 4-5-6-7. Dönem Milletvekili Mebrure Gönenç

TBMM kürsüsünde yemin eden ilk Türk kadın milletvekili olarak tarihe adını yazdırmış olan ve Afyonkarahisar’ı 4., 5., 6. ve 7. dönemlerde temsil eden Mebrure Gönenç, hazine-i hassa memurlarından İbrahim Bey ile Didar Hanım’ın kızı olarak, 1900 yılında İstanbul’da doğdu. İlköğrenimine Üsküdar Doğancılardaki Kız Sanat Okulu’nda başladı, Beşiktaş-Akaretlerdeki İttihad-ı Osmani Mektebi’nde sürdürdü. 1914 yılında az sayıda Türk öğrencinin eğitim gördüğü Arnavutköy Amerikan Koleji’ne girdi ve 1919 yılında mezun oldu. Okulu bitirdikten sonra bir süre Beylerbeyi Kız Mektebi’nde Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Bir süre Çamlıca Kız Lisesi’nde, bir süre de özel bir okulda İngilizce Fen dersleri öğretmenliği yaptı. İngilizceden başka, Fransızca ve Almanca da bilirdi.
Modern Türkiye’nin dünyaya tanıtımına hizmet etmek üzere 12 Haziran- 5 Eylül 1926 tarihleri arasında Karadeniz Vapurunda düzenlenen seyyar sergi ile Avrupa seyahatine katıldı. Türk mallarını dünyaya tanıtmak üzere yolculuk eden görevliler, tüccarlar, sanatçılar, basın temsilcileri, devlet adamları ve öğretmenlerden seçilmiş olan 285 kişiden oluşuyordu ki, bunlardan birisi de Mebrure Hanımdı.
1929 yılında Kıbrıslı Doktor Ahmet Remzi Beyle evlendi. Remzi Bey’in Adana’da hükümet tabibi olarak görevlendirilmesi üzerine bu kente Adana’ya yerleşen ailenin 1929 yılında Ayşe Füsun ve 1933 yılında Gülgün ismini verdikleri iki çocukları dünyaya geldi. Dr. Ahmet Remzi Bey önce Adana Emraz-ı Zühreviye Hastanesi’nde, sonra Adana Belediyesi Hastanesi’nde baştabip olarak görev yaptı. Bu süreçte Adana’da tanınan bir doktor oldu ve Halkevi’nde önemli görevler üstlendi. Mebrure Hanım da çeşitli yardım faaliyetleri içinde görev aldı aydın bir Türk kadını olarak Adana’da kısa sürede tanınan bir insan oldu.
1930 yılında Belediye Kanunu ile kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması üzerine Dr. Ahmet Remzi Bey eşini siyasete girmesi hususunda teşvik etti ve destekledi. Cumhuriyet rejiminin değerlerini benimseyen iyi eğitim görmüş modern bir Türk kadını olması onun 1930 belediye seçimlerinde Adana’dan belediye meclis üyesi adayı olarak gösterilmesinde önemli rol oynamıştır. 1930 belediye seçimlerinde ilk kadın belediye meclis üyesi olarak Adana Belediye Meclisi’ne seçildi.
1933 yılı başında Adana’ya yaptığı gezi sırasında Mustafa Kemal Paşa’yı karşılayalar arasında yer alması, Büyük Önder Atatürk ile tanışmasını sağladı.. Yurt gezilerinde Mustafa Kemal Paşa gittiği yerlerde özellikle belediye meclislerinde görev alan kadınlarla görüşüyor ve onların siyasi hayata katılımını cesaretlendiriyordu. Böylelikle Adana gezisinde kadın belediye meclis üyesi olan Mebrure Hanım’ı da yakından tanıma fırsatı bulmuştur.
Sonraki aşamada, eşinin Mersin Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne atanması üzerine aile Mersin’e taşındı. Mebrure Hanım, 1934 belediye seçimlerinde bu kez önce Mersin Belediye Meclisi üyeliğine, sonra İl İdare Kurulu (İl Genel Meclisi üyeliğine seçildi.
***
Cumhuriyet Döneminde Afyonkarahisar Milletvekilleri, Senatörler, Valiler, Belediye Başkanları ile ilgili kitabımı hazırlarken, Mebrure Gönenç’le tanışmış ve bana özgeçmişini göndermesini istemiştim. 24 Temmuz 1972 tarihinde gönderdiği mektubuna şu bilgileri de eklemişti:
“… O günlerde Atatürk vapurla bir cenup seyahatine çıkmıştı. O arada Mersin’e de uğradı, fakat karaya çıkmadılar. Onun için vali ve belediye reisi vapura kadar giderek kendilerine hoş-geldiniz dediler ve beni de beraberlerinde götürdüler.
1935Meclis seçiminde, bir takım dostlarımın teşvikiyle ben de adaylığımı koydum ve sonunda Afyon Milletvekilliğine seçildiğimi öğrendim. Tabii bu benim için mutlu olmakla beraber, hayli heyecanlı bir hadise oldu.
Nihayet Meclise devama başladıktan sonra diğer arkadaşlarla olduğu gibi Ali Çetinkaya ile de tanıştık. Sonra bir gün kendisi bana anlattı: Meğer seçimin ilk günlerinde Afyon’a bir başka kadın aday ismi vermişler. Fakat son karar toplantısında o isim kalkmış, yerine benimki konmuş. Buna Çetinkaya’nın çok canı sıkılmış ve Atatürk’e üzüntüsünü söylemiş. Nihayet mesele hallolduktan sonra bana kendisi hakkında tahkikat yapmıştım, iyi bir öğretmen, dürüst bir insanmış, ben o ismi beklerken, onun yerinde son listede hiç tanımadığım bir isim çıktı, dedim. Atatürk de bana, hiç merak etme bu adayı ben de gördüm, hiç senin anlaşamayacağın bir insan değil, dedi…
Afyon için ben arzu etiğim kadar, bilhassa o zamanlar daha da tecrübesiz olduğum için arzu ettiğim kıymette bir şeyler yapamadım. Halkla temasa çalıştım, eğitim meseleleriyle alâkadar oldum. Kabiliyet ve istidadı olup da yüksek tahsile oralarda imkân bulamayan gençlere yardım etmeye çalıştım. Eğer hatalı bir iş de yaptıysam Allah beni affetsin!… ”
Yukarıda da belirttiğim gibi Mebrure Gönenç, TBMM’nde dört dönem Afyonkarahisar Milletvekili olarak, Ülkemize ve Milletimize hizmet etti ve bu görev 1946 yılına kadar sürdü. Zira o yılki seçimlerde, mensubu olduğu CHP Afyonkarahisar’da seçimi kaybetmişti.
Gönenç 1981 yılında Ankara’da vefat etti.