Nöbetçi Eczaneler
İslami Finans sistemi, finansal işlemlerin İslam dininin öngördüğü kural ve ilkelere dayalı olarak işlediği bir sistem olup kaynağı Kur’an, sünnet, icma ve içtihat olmak üzere dört temel esastır. Belirtilen esaslarla birlikte üç temel yasak da söz konusudur. Bunlar; faiz yasağı, belirsizlik içeren faaliyetler yasağı ve İslami açıdan haram sayılan her şeyden uzak olma şeklinde sıralanabilir.
İslâmi finans son yıllarda yoğun bir ilgi alanı hâline gelmekte, küresel sermaye hareketleri içerisinde hacmi önemli artışlar kaydetmektedir. Özellikle 2008-2011 yılları arasında batılı banka ve finans kuruluşları kriz nedeniyle küçülme yönelimleri yaşarken İslâmi finans kurumlarının istikrarlı büyüme trendi içerisinde olması İslâmi finans alanına ilgiyi arttırmıştır. Bu hususta bir başka faktör ise İslâmi finans kuruluşlarının ilkeli duruşu dolayısıyla finansal sisteme ahlak bazlı bir alternatif olma imkânı tanımıştır.
İslâmi Finans Kavramı ve Temel İlkeler
İslâmi finans, konvansiyonel finans sistemin işlevlerini İslâmi prensiplere göre gerçekleştiren bir sistemdir. Bu sistemde İslâmi kurallara uygunluğun sağlanması İslâmi değerlere uygun kurumsal yapılar olarak oluşturulan katılım bankaları ve Tekâfül sigorta şeklinde kurumsal yapılarda gerçekleştirilmektedir. Kendine has uygulamaları İslâmi değerler kapsamında şekillenmekte olup bu yönde sukûk işlemleri ve İslâmi hisse senedi endeksleri İslâm hukuku açısından uygun olarak değerlendirilen mudârebe, müşâreke, murâbaha, icâre, selem ve istisnâ gibi ticari sözleşmelere dayanması ile sağlanmaktadır.
İslâmi finans uygulamaları itibariyle işlemler yönünden konvansiyonel finans sitemi ile benzerlikler göstermekle birlikte bu işlemlerin dayandığı İslâmi ilkeler ve uygulanma şekli ile özünde farklılık arz etmektedir. Bu hususta; İslâmi finans uygulamalarının İslâmi kurallarla uyumunun belirlenmesi ile ilgili olarak kontrol sağlamak üzere şer’î danışma kurulları oluşturulmakta, standart belirleyen İslâmi Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Kurumu (AAOIFI) şeklinde organizasyonlar oluşturulmaktadır. Bu tür örgütlenmeler hem ilkelere uyumu sağlarken hem de kontrol mekanizması işlevi görmektedir.
Geleneksel sistem ile İslâmi sistemin temel farklılığı dayandığı ilkeler yönünden şekillenmektedir. Genel olarak finansman işlemlerinin birçok formu olsa ve formlar arasında geçişkenlikler olsa da temelde iki ana finansman modeli bulunmaktadır. Bunlardan birincisi kredi (borç) sistemi, ikincisi ise ortaklık sistemi olarak adlandırılır. İslâmi finans ortaklık tesis edilmesini özendirmektedir. Tasarruf sahiplerine kâr payı ödenmesi geleneksel finans ile İslâmi finans arasındaki temel bir farktır. Finansal sistem içerisinde bulunan tüm tarafların (fon arz edenler, fon talep edenler, finansal aracılar, finansal araçlar ve denetim mekanizması) finansal piyasalardaki faaliyetlerinin gerçekleşmesi yönünde yapmış oldukları tüm iş ve işlemlerin bir bütün hâlinde İslâmi kurallara uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İslâm dininin finansal alana ilişkin getirmiş olduğu temel ilkeler evrensel doğruları işaret ettiği dolayısıyla kamuoyu tarafından kolaylıkla kabul görebilmektedir. Bu durum toplumun Müslüman olup olmamasına bakmaksızın genel kabul görebilecek ilkelerdir.
İslâmi finansal sisteme ilişkin olarak genel ilkeleri ise aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
– Karşılıklı Rızaya Dayalı Ticaret İlkesi,
– Akitlerde Gereğine Uygun Hareket Etme İlkesi,
– Faizden Kaçınma İlkesi,
– Aşırı Belirsizlik ve Kumardan Kaçınma İlkesi,
– Haram Sektör ve Mallardan Uzak Durma İlkesi,
– Haram İçerikli Karma Sözleşmelerden Kaçınma İlkesi.
Belirtilen ilkelerin ayrıntılı açıklamaları bir sonraki yazımızda ele alınacaktır.
Selam ve dua ile…
1 Ersan Özgür’ün “İSLÂMİ FİNANS Türkiye İçin Küresel Strateji İstanbul İslâmi Finans Merkezi” adlı kitabından alıntı yapılarak hazırlanmıştır.
