(Dünden Devamı)
“İmparatorluğun idari yapılanması 1867 Yasasına tabidir. Osmanlı topraklarının büyük vilayetlerinin idaresi valilere verilmiştir. Vilayetler, Sancak veya Mutasarrıflıklara (ilçeler) ayrılarak her sancak veya Mutasarrıflık görevlendirilen mutasarrıflarca idare edilir. Sancaklar ise, Kazalar ya da Kaymakamlıklara ayrılmıştır ve buraları da bir Kaymakam tarafından idare edilirken, Kazalarda bir Müdür tarafından idare edilen Nahiyelere bölünmüştür”6
İmparatorluğun Asya, Avrupa ve Afrika’da bulunan vilayetleri hakkında bilgiler verilmiş “Asya Vilayetleri” başlığı altında ilk sırada Hüdavendigar Vilayeti ve bağlı sancakları olan Bursa, Kütahya, Karahisar-ı Sahib, Ertuğrul ve Karasi Sancakları ile bunlara bağlı kaza ve nahiyeler belirtilmiştir. Şark yıllığında Afyonkarahisar ile ilgili olarak, girişte Karahisar-ı Sahib sancağının geneline ait nüfus ve hane sayıları ile sancağa bağlı kazalar ve nahiyelerden bahsedilmiş, akabinde sancak merkezi olan Afyonkarahisar’a ait diğer bilgiler verilmiştir. Buna göre:
Karahisar-ı Sahip Sancağı: Sancak nüfusu 200,320 olup, 6.050’si Ermeni ve geri kalanı Türk’tür. Sancakta 37.812 hane ve 489 köy vardır. Sandıklı kazası (Şeyhlu, Geyikler, ve Dazkırı nahiyeleri); Bolvadin Kazası (İshaklı nahiyesi) ve Aziziye Kazası (Bayat veya Hanbarçın) nahiyeleri ile bu sancağa bağlıdırlar.7
Karahisar-ı Sahip veya Afyon; Sancak merkezi olan ve 36.998 nüfuslu bir şehirdir. Halı ve keçe ile demir kromat ve mermer gibi maden üretimleri önde gelir.
İhracatı: Afyon, kalay, yün, hububat, sarı haşhaş, kuru üzüm, balmumu, gıda ve makine yağları ile maden suyu ve haşhaş yağı başta gelir.
Mutasarrıf: Cemil Bey
Mutasarrıf Yardımcısı: Cemal Bey
Defterdar: İbrahim Ethem Efendi
Hakim: Mustafa Fevzi Efendi
Müftü: Yunus Efendi
Bölge Komutanı: Hüseyin Hüsnü Paşa
Tugay Komutanı: Mustafa Lütfi Paşa
Süvari Bölük Komutanı: Binbaşı Celaleddin Bey
Tabur Komutanı: İsmail Bey
Ceza Mahkemesi Reisi: Nuri Bey
Ceza Mahkemesi Reis Muavini: Avukat Mehmet Ali Efendi
Kadastro Müdürü: Hilmi Efendi
Belediye Başkanı: Hacı Bekir Efendi
Evkaf Müdürü: Cemil Efendi
Maden ve Orman Müdürü: Mustafa Efendi
Tasarruf Sandığı Müdürü: Onnik Efendi
Duyun-u Umumiye Müdürü: Naim Efendi
Kamu Tasarruf Müdürü: Hacı Tevfik Bey
Posta ve Telgraf Teşkilatı Müdürü: Şekip Efendi
Nakliyeci: Mehmed Ağa
Tütün Reji Müdürü: Sadık Efendi
Veznedar: Bay Kotcho
Köprü ve Yol Mühendisi: L.I.Barborini
Araba Sürücüleri: Ardaşeş Efendi ve Salih Efendi
Polis Komiseri: Mehmed Efendi
Avukatlar: StepanHacıyan, Nazareth Kürkçüyan, Boghos Meymaryan, Mustafa, Minas, Necati, Osman ve Sarrafyan Efendiler.
Döviz Alım-Satımı (Dövizciler): Agopyan, Armenak, Artin, Diran, Maraşlıyan.
Marangoz: O.Zartanyan.
Araba imalat ve tamiri: Ali Usta.
Kazancı: M.Kavukçuyan.
Çiviciler: Efendioğlu ve Hacı Hamza.
Cordiers?: Toktok, Hacı Hasan.
Ayakkabıcılar: Bursalı Mıgırdıç ve Kirkor.
Tüfek Fabrikası: Donelyan.
Okullar:
Sociale Smpadian: 1882 tarihinde Davidyan H. Smpadyan tarafından Osmanlı İmparatorluk tarihi, Ermenice, Fransızca v.b…dersler öğretilmek üzere kuruldu.
Apelian: 1890 yılında kurulan Sarkavakyan Apel okulunda Ermenice, Türkçe, Matematik vb… dersler öğretilir. Bir Rüştiye ve bir idadi de dahil olmak üzere 32 Türk okulunda toplam 1700 öğrenci vardır. Ermeni okullarında kız ve erkek toplam 200 öğrenci öğrenim görmektedir.
(Devamı Yarın)

6 Annuaire Oriental 1891 sayfa 59
7 Annuaire Oriental 1891 sayfa 794