AFYONKARAHİSAR SAVAŞ ESİRLERİ GARNİZONU KUMANDANI BİNBAŞI MAZLUM BEY -6

Mazlum BeydenBir Yazı
Mazlum Bey, Malta Adasında diğer önde gelen pek çok asker ve devlet adamıyla sürgündeydi.Bunlar arasında Cenub-i Garb-i Kafkas Hükümeti reisliğine seçilen Cihangiroğlu İbrahim Bey’de vardı.
17/18 Ocak 1919 Kars’ta 131 delegenin katılımıyla Kongre toplanmış (Kars Kongresi) ve bu kongrede “Cenub-i garbi Kafkas Hükumeti Muvakkata-i Milliyesi” adıyla bir idare kurulması kararı alınmıştı.37 Aynı kongrede Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti Başkanlığına da Cihangiroğlu İbrahim Bey getirildi.38
Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti’nin hukuki ve siyasal mevcudiyeti, İngilizlerin 12 Nisan 1919 tarihinde Kars’ı işgal etmeleriyle son buldu. İngiliz işgal kuvvetleri, parlamento’yu dağıtıp,  30 Nisan 1919’da Kars’ın idaresini Ermeni güçlerine teslim ettiler.39 İngiliz askerlerimeclisi basarak başta Cihangiroğlu İbrahim Bey olmak üzere icra vekillerini sürgün edilmeküzere tutuklarlar.Bazılarını da şehit ederler.40
Malta Adasında uzun süren bir sürgün hayatından sonra Cihangiroğlu İbrahim Beyin serbest kalacağı kendisine bildirildi.Malta’dan ayrılmadan önce diğer sürgünler tarafından kendisinin hatıra defterine her biri duygu, düşünce ve temenniler bildirilen hatıra yazıları yazılmıştı.
İbrahim Bey ve arkadaşları, Malta’dan salıverilen ilk 64 kişinin içindeydi. Yani tutukluların hepsi birden serbest bırakılmamıştır. Bu hatıra yazıları, Cihangiroğlu ve arkadaşlarının serbest bırakılacakları bildirildikten sonra 1920 yılının Mart sonları ile Nisan başlarında yazılmıştır.41
İşte bu hatıra defterinde Afyonkarahisar Savaş Esirleri Kumandanı Mazlum Bey ve esirlerden Binbaşı Hazım Beyin yazıp beraberce imzaladıkları Cihangiroğlu İbrahim Beye hitaplı bir hatıra yazısı da vardır. Hatıra yazısında:
“Muhterem Kardeşim İbrahim Beğefendi, bir senelik felâket refikimiz ebediyen kalbimizden silinmeyecek olan kardeşliğimizin unutulmamasını ve vatana tükenmez hizmetler ifâsını, selâmetler ihsanını Cenab-ı Kadir-i Mutlak Hazretlerinden temennî eyleriz.
Binbaşı Mazlûm (İmza) – Süvari Binbaşı Hazım (İmza)”42 yazmışlardı.
Malta Sürgünlerinin Durumlarının
TBMM’de Görüşülmesi
Malta Sürgünlerinin durumları 1921 yılı içerisinde meclisinde gündemine çeşitli vesilelerle gelmiş ve oturumlarda bu konu hakkında görüşmeler yapılmıştı. Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Türk Milli Mücadelesinin,peş peşe kazandığı zaferler ve başarıların ardından İngilizler Türklerle temas kurarak Malta’dakiesirlerden bir kısmını, Türklerin elindeki İngiliz esirlerle karşılıklı olarak değiştirmek yönündeki isteklerini birkaç vesileyle belirtmişlerdi. 29 Eylül 1921 tarihli meclis oturumunda;
Yusuf Kemal Bey: İngilizler ellerindeki ellibir kişiyi Karadeniz limanlarından birisi üzerinden iadesini teklif ediyorlardı. Hali hazırda Malta’da yetmişbeş esir olup, bunlardan ellibir’ini teklif etmişlerdi. Onaltısı daha önceden Malta’dan firar etmişlerdi. Geri kalan sekiz kişiyi vermiyorlar. Bunların kendileri tarafından mahkeme edilmeleri gerektiğini söylüyorlardı. Bu durum üzerine İngilizlere, onlar bizim kanunlarımıza göre suç işlemişlerseAnadolu limanlarından birine çıkarıldıkları takdirde ait oldukları mahkemede muhakeme edeceğimizi taahhüt ederiz. Bunların muhakemelerini takip etmek isterseniz, serbest bir şekilde o mahkemeye gelebilirsiniz. Bunların bize verilmesi hususunda ısrarcı da olmayacağız. Çünkü bu sekiz kişi yüzünden diğer elli bir kişinin salıverilmeleri tehlikeye girebilir.Demiştir.
Emin Bey (Canik): Hükümetin düşüncesi nedir? Diye sormuş
Yusuf Kemal Bey: Hükümetin düşüncesi, bunlar hakkında katiyen İngilizlerin ısrarını kabul etmemek şeklindedir. Fakat arz ettiğim işi mutlaka olmaz diye esasından bozmamak lazımdır.İsimleri, Kaymakam Tevfik Bin Mahmut, Miralay Cevat Bin Ahmet, Binbaşı Mazlum Bin Edip, Hakkı Bin İbrahim, Yüzbaşı Tahir, Mahmut Rüştü beyler. Diyerek isimleri belirtmiş;
Hakkı Hami Bey (Sinop): Diğer taraftan da Osmanlılar arasında birçok fenalıklar yaptıkları artık katiyetle bilinen bazı adamlar var. Bunlar hakkında Dışişleri Vekâleti buna benzer bir şey yapmış mıdır? Diye sormuş;
Yusuf Kemal Bey: Fakat elimizde filan yapmış ve bilmem ne filan yapmıştır diye bir şey yoktur. Diye cevap vermiş ve görüşmeler bu şekilde sürüp giderken Mustafa Kemal Paşa söz alarak;
Mustafa Kemal Paşa (Ankara): Efendiler, bu mesele hakkında Dışişleri Vekili lazım gelen malumatı verdiler. Benim anladığıma göre, esirlerin karşılıklı değişimi meselesi değil. Birçok zamanlar muhtelif vesilelerle bizim elimizde bulunan esirleri kurtarmak istediler. Fakat kendi ellerinde bulunan esirleri vermekten kaçınıyorlardı. Bizi aldatmak ve elimizdeki esirleri almak istiyorlardı. Fakat Sakarya Zaferinden sonra, İngilizler bizimle temas imkânları aradılar ve bize hiç sormaksızın Malta’da bulunan esirleri bırakmaya karar verdiler. Bize gelen haber, bu ayın sonunda veya önümüzdeki ayın on beşinde esirlerin tamamı İnebolu’ya gelecektir. Ancak buna karşılık rica ederiz, siz de bizim esirlerimizi bırakınız, şeklinde müracaatta bulunacaklar.
Mesele bundan ibarettir. Ancak yedi veya sekiz kişi vardır ki bunların hakikaten fenalık yapmış olduklarını biz de işitiyoruz. Bunları bırakmak istemiyorlar. Şimdi Hükümetin düşündüğü şey, mademki İngilizler böyle yakınlaşma zemini arıyorlar, biz de tabii böyle şeylerden kaçınıyoruz. Dedik ki bu yedi, sekiz kişiyi mühim bir nokta olarak elimizde tutalım, hayır onlar üzerindeki haklarımızı da muhafaza ediyoruz. Siz bırakmak istediklerinizi gönderiniz. Buna karşılık onların esirlerini göndereceğiz. Böyle bir karar alınmıştır. İngilizlerin fikrini izah eder bir telgraf vardır ki bugün gelmiştir, Refet Paşa Hazretleri ile öteden beri devam eden haberleşmenin, son kısımlarını okuyayım. Maksat daha iyi anlaşılsın.
“Esirleri süratle karşılıklı iade etmek siyasi menfaatlerimize uygundur”
Ben de böyle düşünüyorum. (Devamı Yarın)

KAYNAKÇA:
37 Anadolu ve Rumeli’de Gerçekleştirilen Ulusal ve Yerel Kongreler ve Kongre Kentleri Bibliyografyası, Cilt:2, Yerel Kongreler (Kars, Ardahan, Oltu, Trabzon), T.B.M.M. Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No: 60, Kasım 1993, Ankara, 7
38 age, T.B.M.M. Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:60, Kasım 1993, Ankara, 32
39 age, T.B.M.M. Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:60, Kasım 1993, Ankara, 35)
40 Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 2011 / 58 Karsve Ardahan Türkmenlerinin Dünüve Bugünü (MilliMücadeledeki Yerleri) Derleyen: Kutluay Erdoğan, Düzenleyen: Tazegül Demir, 208)
41 Yunus Zeyrek, Kars Cenûb-i Garbî Kafkas Cumhuriyeti Reisi Cihangiroğlu İbrahim Bey’in Malta Defteri, Bizim Ahiska Dergisi, Sonbahar 2016, 25
42 Yunus Zeyrek,age, 27