TAKVİMLER

Geçtiğimiz yazımızda gün ve ay isimlerine değinmiştik. Bugün de “kocakarı takvimi” olarak da bilinen eski ay isimleri ve zaman dilimlerine bir balım isterseniz.
Anadolu’nun büyük bir bölümünde eskiden bugün kullandığımız ay adları kullanılmıyordu. Bugün kullandığımız Miladi Takvimdeki ay adlarının yerine Rumi Takvimdeki ay adları kullanılıyordu. Rumi Takvimdeki aylar, Miladi Takvimdeki aylardan 13 gün sonra başlamaktadır. Miladi ayın 14. günü olunca, Rumi ayın 1. günü olur. Eskiden kullanılan ay adları ve bugün kullanılan karşılıkları şöyle idi:
AY ADI BAŞLAMA TARİHİ BİTİŞ TARİHİ
1- Zemheri 14 Ocak 13 Şubat
2- Gücük 14 Şubat 13 Mart
3- Mart 14 Mart 13 Nisan
4- Abrul 14 Nisan 13 Mayıs
5- Mayıs 14 Mayıs 13 Haziran
6- Kiraz 14 Haziran 13 Temmuz
7- Orak 14 Temmuz 13 Ağustos
8- Ağustos 14 Ağustos 13 Eylül
9- İlkgüz 14 Eylül 13 Ekim
10-Ortagüz 14 Ekim 13 Kasım
11-Songüz 14 Kasım 13 Aralık
12-Karakış 14 Aralık 13 Ocak
ESKİ MEVSİMLER: Rumi Takvime göre eskiden iki mevsim vardı.
Kasım Günleri (Kış Günleri) : Kasım günleri, 8 Kasım’da başlayıp ve Hıdrelleze kadar yani 5 Mayıs akşamına kadar süren dönemdir. Bu 179 günlük süre kış mevsimidir.
Hızır Günleri (Yaz Günleri) : Hızır günleri ise 6 Mayıs’ta başlar, 7 Kasım’a akşamına kadar olan süredir. Bu süre de yaz mevsimidir. Toplam 185 (186) gündür.
Kış ikiye ayrılırdı. Erbain (40 Gün): 22 Aralık – 31 Ocak ve Hamsin (50 Gün): 1 Şubat – 21 Mart
CEMRELER: :İlkbahardan önce birer hafta arayla cemrelerin düştüğüne inanılır. Cemre ateş parçası demektir. Cemreler havaların ısınmaya başladığının ve kışın soğuk günlerini geride bırakmak üzere olduğumuzun, baharın gelmeye başladığının habercisidir. 180 gün süren Kasım (Kış) mevsiminin 100. gününden sonra görülen sıcaklık yükselmeleridir.
1. Cemre Havaya : Birinci cemre; Kasım’ın 105’inde, Rumi Gücük ayının 7’sinde, Miladi 20 Şubat’ta havaya düşünce hava ısınmaya başlar.
2. Cemre Suya: İkinci cemre; Kasımın 112’sinde, Rumi Gücük ayının 14’ünde, Miladi 27 Şubat’ta suya düşünce su ısınmaya başlar.
3. Cemre Toprağa: Üçüncü cemre; Kasımın 119’unda, Rumi Gücük ayının 21’inde 6 Mart’ta toprağa düşünce toprak ısınmaya başlar.
İnsanlar tarih boyunca zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay’ı kullanmışlardır. Tarihte ilk GÜNEŞ TAKVİMİ’ni MISIRLILAR, ilk AY TAKVİMİ’ni SÜMERLER oluşturmuşlardır. Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü BAŞLANGIÇ olarak kullanmışlardır. Örnek: Romalılar Roma’nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hırıstiyanlar Hz.İsa’nın doğumunu gibi…
Bizim insanımızın zaman içerisinde kullandıkları takvimler ise şunlar:
1. 12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: Türklerin kullandığı en eski takvimdir. Güneş yılını esas alır. Bu takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu.
2. CELALİ TAKVİM: Büyük Selçuklular zamanında Melikşah tarafından hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı.
3. HİCRİ (HİCRET) TAKVİMİ: Ay yılını esas alır. Başlangıç olarak Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği 622 yılını alır. Bugün Ramazan, mevlidler gibi dini günlerde bu takvimi kullanmaktayız.
4. RUMİ TAKVİM: Osmanlı devletinde resmi ve mali işlerde kullanılmak üzere 19. yüzyıl başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir. Güneş Yılını esas alır.
5. MİLADİ (MİLAT) TAKVİMİ: 1926′ dan itibaren kullandığımız takvimdir. Güneş yılını esas alır. Temeli Mısırlılar’a dayanır. İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batıya aktarılmıştır. Romalılar Sezar zamanında JULYEN takvimi olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır. Yeniçağda Papa XII. Gregor tarafından yeniden yapılan düzenlemelerle GREGORYAN TAKVİMİ olarak anılmıştır. Günümüzde ise Milat takvimi denilmektedir. Milat takvimi Hz. İsa’nın doğuşunu(sıfır) kronolojinin başlangıcı olarak kabul eder.
Önümüzdeki yazılarımızda da takvim çeşitlerini incelemek üzere esen kalın…