YUNAN ASKERLERİNİN GÜNLÜK VE ANILARINDA AFYONKARAHİSAR İŞGALİ -1

Megali İdea düşüncesi doğrultusunda Batı Anadolu’yu ve mümkünse Fırat nehrine kadar olan alanları ele geçirmeyi hedefleyen Yunanistan bunun için topladığı “Küçük Asya Ordusu” adını verdiği içinde Anadolu’nun yerli Rumlarının da bulunduğu binlerce askeri kuvvetleriyle Anadolu’yu işgale girişmişti.
15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkan Yunanlılar, Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başlamışlar ve şehrimize kadar gelmişlerdi. Bu işgal hareketi sırasında Afyonkarahisar’ı ilk olarak 27 Mart-07 Nisan 1921 tarihleri arasında on gün kadar işgal eden Yunanlılar, daha sonra geri çekilmişlerdi. İkinci Yunan işgali 13 Temmuz 1921 ile 27 Ağustos 1922 tarihleri arasında gerçekleşmişti.
Yunan ordusunun işgaller sırasında yaptıkları eziyet ve mezalimler resmi kayıtlarda ve belgelerde yer aldığı gibi o kara günlerin acıları, işgali birebir yaşamış olan Afyonkarahisarlıların hafızalarında acı birer anı olarak kalmıştı. Savaş bittikten sonra işgal günlerini yaşamış ve o dönemde hayatta olanlardan kimilerinin anıları derlenerek bu acılı günler kayıt altına alınmaya ve böylece gelecek nesillere aktarılmaya çalışılmıştı.
Peki, resmi kayıt ve anlatımların dışında, Anadolu’yu işgale gelen düşman askerleri arasında Afyonkarahisar işgali sırasında yananlar hakkında herhangi bir günlük tutan veya yaşadıklarını daha sonra yazanlar var mıydı?  Varsa Afyonkarahisar işgaline ilişkin olarak onlar neler anlatmışlardı. Bu konuyla ilgili olarak Yunanistan’da, Anadolu’nun işgaline katılan kimi subay ve askerlerin döneme ilişkin yayınlanmış epeyce günlük ve hatıratlarının bulunduğu görülmüştür. Bu günlük ve hatıratların bazıları savaşın hemen bitiminde yayınlanırken, bazı günlüklerde sahiplerinin ölümünden 50-60 yıl sonra yakınları tarafından eşyalarının arasından bulunarak yayınlanmak suretiyle günışığına çıkarılmışlardır.
Görevli bulunduğu birlikle Afyonkarahisar’ın ele geçirilmesi ve işgal altında tutulduğu zamanlarda şehir merkezi ve yakın çevresindeki savunma hatlarında görev alan yunan askerlerinden günlük yazanların arasında asker olanların yanısıra sivil hayatında köyünde ziraatle uğraşanından, tüccarına, doktorluk yapanına kadar her kesimden insan vardır.
Yunan Küçük Asya Kampanyasına (1919-1922) ve daha sonra ikinci Dünya savaşı sırasında 1940’tan itibaren Yunanistan’ı işgal etmeye çalışan İtalya’ya karşı Yunan-İtalyan savaşlarına katılan ve Generalliğe kadar yükselen Dimitrios Kaslas (1901-1966) bunlardan biridir. 24 Haziran 1920 tarihinde I.Larissa Bölüğünün askeri olarak İzmir’e gelmiştir. Günlüğüne:
“Bu dönemde ideallerimize ulaşılabilmesi için herkeste büyük bir heyecan vardı.Bu nedenle İzmir’den Küçük Asya’nın derinliklerine ulaşabilmek için mümkün olduğunca hızlı hareket ediliyordu.…ve bir sabah Larissa treniyle Volos’a nakledildik. Geçen günlerin ardından İzmir’deyiz. Saat 10’da istasyondan ayrılıyoruz” notunu düşmüştü.
Kaslas, Küçük Asya’da Afyonkarahisar’daki, yunan yedek subaylarından oluşturulan bir müfrezeye katılmıştı. Günlüğünde Büyük taarruzun başlangıcında Afyonkarahisar’da ve Dumlupınar’da ve daha sonra esir alındığında yaşadıklarını şu şekilde anlatıyor:
13 Ağustos 1922: Büyük Türk Saldırısı Başlıyor
13 Ağustos 1922 tarihinde şafakla birlikte Afyon’dan Eskişehir’e kadar olan cephe hattında dalgalar halinde gelen bir büyük Türk saldırısı başladı. Ayın 14’ü günün sonuna doğru takımımız tarafından okullar, depolar ve istasyon binaları ateşe verildikten sonra şehri terk ettik.
Dumlupınar Vadisinde Yunan Ordusunun Umutsuz Mücadelesi
17 Ağustos günü Ali viran (Dumlupınar) vadisinde kargaşaya sürüklenen ordumuzun iki kolordusunun biri bulunduğu yerden sökülüp atılırken, diğeri 60 kadar ağır silahı ile Türkler tarafından güney hattına sıkıştırıldı. Gün boyu birlikler kapatılan hatları aşmaya çalıştılar. Vadiye indiğimizde ise ne olduğunu anlamadan Türk süvarilerini karşımızda bulduk.
Kaslas Dumlupınar’daki Meydan Muharebesinden sonra kaçmaya çalışırken diğer birçok yunan askeri gibi yakalanarak Afyonkarahisar’a getirilmiştir. Bunu anılarında şöyle anlatır:
Esaret-Acı-İş-Yemek
“Yakalanan binlerce esir asker toplanarak trenlerle iki gün içerisinde Afyonkarahisar’a geri getirildik. Hala yanmakta olan ve enkaza dönen okul binası artık yoktu. Hükümet konağına giden yolun sağına ve soluna “bunları kesin” diye bağrışanlar sıra halinde toplanmışlardı”     
Kaslas Afyonkarahisar’dan Beylikahır’a gönderilmiş, burada demiryolu hattının tamirinde Kasım 1922’ye kadar çalışmıştır. 1922-23 kışının çok soğuk ve sert geçtiğini belirtmektedir. Kaslas, daha sonra da Mart 1923’te bir esir değişimi için İzmir’deki kampa gönderilmiş ve 7 Nisan 1923’te Pire limanına ve 9 Nisan’da yaşadığı yer olan Puri’ye dönmüştür.
Afyonşehir İstasyonunu Bombalayan Pilot Veloudios (1895-1992):
Thanos Veloudios 16 Temmuz 1895’te Atina, Kolonaki’de doğdu. Yunan ordusu 2 Mayıs 1919 (15 Mayıs 1919)  tarihinde İzmir’e çıkmış ve zamanla ilerleyen yunan ordusunun Deniz Kuvvetlerine bağlı hava filosu da Gaziemir, Manisa ve Uşak’ta oluşturulan havaalanlarına yerleşmişti.
Velloudiou, Yunan Küçük Asya Ordusunda uçak pilotu olarak görev yaptığı dönemde Anadolu’nun işgali sırasında yaptıklarını, yıllar sonra anlatırken, Afyonkarahisar ve çevresindeki faaliyetleri hakkında övünerek şöyle diyordu: “1921 Şubat’ında Uşak’ın doğusunda bulunan demiryolu köprüsünü bombalamak suretiyle havaya uçurdum. (*)25/03/1921 (7 Nisan 1921) tarihinde Küçük Asya’nın iç kısmında bulunan antik yunan döneminin “Prymnisias”ı olarak bilinen Afyonkarahisar demiryolu istasyonu bombardıman edildi. Kararlılıkla Afyonkarahisar’da Türklerin karargâhını bombaladım” Demiştir.
Dip Not :
(*)Yunanistan 13 Şubat 1923’e kadar Julius takvimini takip etmiştir. Bu tarihten itibaren Gregorius takvimini kullanmaya başlamıştır. Julius takvimi, Gregorius takviminin 13 gün gerisindedir. Türkiye de 1 Ocak 1926 itibariyle Gregorius temel alan miladi takvime geçmiştir. Bu takvim, Gregoryen takvim adını da taşımaktadır.
Yunan takvimine göre 25/03/1921 tarihi, bugün kullandığımız takvime göre 7 Nisan 1921 gününe denk gelmektedir. Yunanlıların Afyonkarahisar’ı kısa süreli işgal ettikleri ilk işgalin son günü yunanlılar Afyonkarahisar’dan çekilirken pilot Veloudios istasyonu bombalamıştır.
(**)Dimitrios Kaslas ve Thanos Veloudios’un günlük ve hatıralarının Afyonkarahisar’da geçen bölümlerinden alıntılanmıştır.