İNSANLIK ADALETTEN İBARETTİR -1 – Kocatepe Gazetesi

Adalet; her şeyi layık olduğu yerine koymak demektir. Zulmün zıddıdır ve yüce dinimize göre adaletsizlik en büyük zulümdür.  Adalet kendilerine Allah tarafından nimet verilmiş olan nebilerin, sıdıkların, salihlerin ve şehidlerin gittiği yoldur. Sıratı müstakimdir. Adalet;  âlemin nizamı ve ahengi, yerin ve göğün direğidir.  Hak sahiplerinin haklarının korunması ve bütün insanların kanun karşısında eşit olmaları ancak adalet ile temin edilebilir.
Allah katındaki salih amellerin en önemlilerinden birisi de adalettir. Adalet, Cenâbı Hakk’ıninsanlığa bahşettiği nimetlerin en büyüklerindendir. Sevgili Peygamberimiz (sav) “Bir saat adalet, yetmiş sene nafile ibadetten hayırlıdır” (el-Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, II, 58, 1721) buyurmuşlardır. Aynı zamanda Allah’ın en güzel isimleri/Esmâül Hüsnâ’dan birisi olan adl kelimesi Kur’an-ı kerim’de 28 ayette geçer aynı kökten gelme gelme kelimeler ise 25 ayette geçmektedir.
Kur’an-ı kerim’de “Andolsun ki; Biz, peygamberlerimizi açık delillerle gönderdik. Ve insanların adaleti ayakta tutmaları için beraberlerinde kitabı ve mizanı (adalet ve ölçüyü de) indirdik…” (Hadid 57/ 25) Buyrulur.
Bu ayete göre Cenâbı Hakk tarafından gönderilmiş olan bütün peygamberlerin, semavi din ve kitapların hedefi yeryüzünde adaleti ve düzeni tesis etmektir.
Cenâb-ı Hakk, bizden düşmanlarımıza karşı bile adil olmamızı ister. “Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz kin, sizi adaletten ayırmasın.”(Maide/8) “Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” (Nahl.16,90)
Eski Türklere göre Adalet eğrilirse kıyamet kopar, insanlık adaletten ibarettir. (Kutadgu Bilik.808. beyit ,865. beyit)
Eski Türkler adına töre denen ve herkesin uymakla yükümlü olduğu esaslara göre yaşardı. Eski Türk devletlerinde adliye, törenin, kanunların uygulanması ve adli teşkilat konusunda elde mevcut olan bilgiler çok azdır. Bu konuyla ilgili olarak Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu şöyle demektedir:
“Törenin hususi ve cezai hükümleri, eski Türklerde yargı usul ve şekilleri hakkında bilgimiz pek azdır. Yabancı kaynaklarda rastlanan dağınık haberlere göre, suçlar oldukça şiddetli cezalandırılmakta idi; adam öldürmenin cezası idamdı, soygun, hırsızlık ve hayvan kaçırma kesin surette yasaktı. Ele geçirilen soyguncu, suçüstü yakalanan hırsız öldürülür, malları müsadere edilir, ailesi efradının hürriyetleri kısıtlanırdı. Barış zamanında başkasına kılıç çekmenin cezası da ölümdü. Irza tecavüz en ağır suçlardan sayılırdı. Hafif suçlular on günü aşmamak suretiyle hapsedilirdi.  Eski Türk devletlerinde ceza işlerinin kesin hükümlere bağlanması, yani suçun devletçe takibata uğraması, toplulukta “kan gütme” geleneğinin yerleşmesine  yer bırakmıyordu.
Adli teşkilatın biri hükümdarın başkanlığında yüksek devlet mahkemesi, öteki de “yargucı” lar ve maiyetinden ibaret olduğu anlaşılmaktadır. Attila kendisine suikast hazırlayan suçlulardan Bigilas’ı bir heyet önünde sorguya çekmişti. Gök-Türk “aygucı” sı meşhur Tonyukuk, Kapağan kağan tarafından bu mevkiden uzaklaştırıldığı yıllarda (705-716) yüksek devlet mahkemesi üyeliği yapmıştı. İslam kaynaklarının belirttiğine göre, Hazar hakanlığı başkentinde 7 baş yargucı vardı. Bunlar ikişer ikişer Müslümanların ve Hıristiyanların ve Musevilerin, biri de İslavların ve diğerlerinin davalarına bakardı. Yukarıda kuvvetli hukuki cephesini belirttiğimiz eski Türk siyasi teşekkülünde herhalde bilemediğimiz teferruatlı bir adliye teşkilatı mevcut bulunuyordu.” (İ. Kafesoğlu TDEK: 205 )
Töre ve yasalar önünde herkes eşitti. Türk töresinin değişmez temel prensiplerinden birisi de “könilik” yani adaletti.  Kutadgu Bilig’den öğrendiğimize göre: “Köni eğri bolsa kıyamet kopar-Adalet eğrilirse kıyamet kopardı.” (K.B.808. b. ) “Beylik çok iyi bir şeydir, fakat daha iyi olan töreyi adaletle tatbik etmektir.” (456. b.) Türk devletinde adalet mülkün-devletin temelidir. Çünkü cihana huzur ve barış getirmekle yükümlü olan Türk devletleri adalet-könilik temeli üzerine kurulur, beyliğin esası adalet yoludur. (821. b.) Çok ince olan bu adalet yolunda yürümek istersen, ey temiz kalpli (kılkı silig = temiz tabiatlı) insan önce yediğinin helal olmasına dikkat et.( 4407. b.)  (Devamı Yarın)