SUSMAK AKLIN ZİYNETİ CEHALETİN ÖRTÜSÜDÜR

Susmak aklın hoş zineti ve cehaletin örtüsüdür. Güzel sözlü ve güleç yüzlü ol! Asla yalan söyleme, kendini rezil etme. Dili tatlı olan gönüllere taht kurar. Çok gülenin heybeti az olur. Mizahı çok olanın aklı hasta olur. Muhabbeti lazım olan, sözü yumuşak olandır. Gülmesi çok olanın kalbi ölür. Yalanı çok olanın doğrusu kesatlaşır. Sözleri doğru olanın güzelliği artar. Lafı az olanın günahları da azalır. Gıybet eden ve koğuculuk yapan yerilmiştir. Kendisiyle ilgisi olmayan şeylerle meşgul olan, ilgili olduğu şeylerden ayrı düşer. Çok şaka yapanın değeri ve itibarı azalır. Halktan şikayet eden Hakk’tan şikayet etmiş olup şükürsüz olur.
Gizlileri, ayıpları araştıran kalplerin sevgisini kazanamaz. Kendini öven, kendini bıçakla kesmiş olur. Nefsini yeren selamet bulur.
Susup da güvenlik ve kurtuluş bulan, konuşarak çok şey kazanandan farksızdır. Sözlerin doğruluğu, hal ve hareket inceliği, davranış güzelliği bahtiyarlık işaretidir. Kişi, diliyle insandır. Oysaki dili kendisine düşmandır. Cevabı kötü olan şeyleri söylemek, sonunda pişmanlık doğurur. Akıllı olanın, cahile güzel muamele ile yüzüne karşı yumuşaklık ve dostluk göstermesi, doktorun hastasına yaptığı muamele gibi onun aklına uygun olanı söylemesi lazımdır. Dedikoduyu bırakan gönül hoşluğunun ne olduğunu anlar.
Susmak, zinet ve vakardır. Yalan, ayıp ve kara bir lekedir. Susmanın faydaları uçsuz bucaksızdır. En basit menfaati sermayeyi kurtarmaktır. Canın mahvolması dilin ucuna bağlıdır.
Sırrını sen sakla ki, sır emanet edilmez. Sırrını emanet eden selamet bulamaz. Sırrını saklarsan başın esenlikte olur. Sırrını açığa vurmanın sonu pişmanlıktır. Dostundan hiçbir şeyi esirgeme, lakin ona her sırrını söyleme. (Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mârifetnâme, 293)
Vücudumuzda yer alan organlardan en çok isyan edeni dildir. Kolaylıkla istediği tarafa gider.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
“Her sabah, bütün uzuvlar, yalvararak dile derler ki: Bizim hakkımızı gözetmekte, Allah’tan kork, kötü söz söyleme, bizi ateşte yakma! Bizim dine uyup uymamamız senin sebebinledir. Sen doğru olursan biz de doğru oluruz. Sen eğri olursan biz de eğri oluruz.” (Tirmizi)