TAKVA YAZILARI (3) – Kocatepe Gazetesi

10 Ekim 2011 Pazartesi 03:00:00
  NAMAZ, ORUÇ VE HAC GİBİ İBADETLERİN
HEDEFİ MÜSLÜMANI TAKVA SAHİBİ YAPMAKTIR
Bakara suresi 1-5. ayetler ile 177. ayette takva sahiplerinde bulunan özellikler daha kapsamlı bir şekilde yer almaktadır:
“iyilik, yüzlerinizi doğu ve batı taraflarına çevirmeniz(den ibaret) değildir. asıl iyilik, allah’a, ahiret gününe, meleklere, kitap ve peygamberlere iman edenlerin; mala olan sevgilerine rağmen, onu yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışa, (ihtiyacından dolayı) isteyene ve (özgürlükleri için) kölelere verenlerin; namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren, antlaşma yaptıklarında sözlerini yerine getirenlerin ve zorda, hastalıkta ve savaşın kızıştığı zamanlarda (direnip) sabredenlerin tutum ve davranışlarıdır. işte bunlar, doğru olanlardır. işte bunlar, Allah’a karşı gelmekten sakınanların ta kendileridir.”(2/Bakara/ 177)
Diyebiliriz ki Bakara 1-5 ve 177. ayetler takva sahiplerinde bulunması gereken özellikleri ana hatlarıyla açıklamaktadır. Kur’an’daki takva ile ilgili ayetler sadece bu ayetler değildir. Konu ile ilgili çok sayıda ayet vardır. Biz bu ayetlere yeri geldiğince yer verceğiz.
Takvâ kelimesi sözlüklerde “İnsanın, ibadet ve güzel işler yaparak kendisine acı verecek durumlardan korunması” şeklinde tarif edilir. Seyyid Şerîf el-Cürcânî, et-Ta`rîfât isimli terimler sözlüğünde (bk. “Takvâ” md.) takvânın “Allah’a itaat ederek O’nun vereceği cezalardan korunmak; insanın kendisini, yaptığı veya yapmadığı şeyler yüzünden müstahak olacağı ukubattan yine Allah’a itaat ederek koruması” anlamına geldiğini belirtir. Aynı âlimin kaydettiği diğer bazı tariflere göre takvâ, “Kulun mâsivâdan sakınmasıdır; dinin edep ve erkanına saygılı olmaktır; insanı Allah’tan uzaklaştıran her şeyden uzak durmaktır; nefsânî hazları terketmek, yasaklardan uzak durmaktır; gönlünde Allah’tan başka hiçbir şey görmemendir; kendini hiçbir kimseden daha iyi diye düşünmemendir; Allah’tan başka her şeyi terk etmektir; sözde ve davranışta Hz. Peygamber’e uymaktır.” Fahreddin er-Râzî, Bakara sûresinin 196. âyetini tefsir ederken, takvâ için, “bütün dinî ve ahlâkî ödevleri yerine getirme, din ve ahlâkın sakıncalı bulduğu tutum ve davranışlardan da kaçınma” anlamını içeren bir tanım yapmıştır. Tanınmış mutasavvıf Ebû Tâlib el-Mekkî’nin tarifi ise daha kısa fakat oldukça kapsamlıdır: “Takvâ bütün iyilikleri kapsayan bir isimdir” (Kûtü’l-Kulûb I, 196).
Bütün ibadetlerin emrediliş gayesi de takva sahibi olmak, takvaya erişebilmek içindir. Namaz, Hac ve oruç insanı kötülüklerden, günahtan korumak, Zekat cimrilikten kurtulmak, malı temizlemek için emredilmiştir. Nitekim Kur’an’da bu duruma dikkat çekilmekte ve şöyle buyrulmaktadır:
“ve egımiSSalâte inneSSalâte tenhâ anil fahşâi ve münkeri..” (Resûlüm!) Sana vahyedilen Kitabi oku ve namazı kil. Muhakkak ki, namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah’ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir” (Ankebut /45.)
İnsanı kötülüklerden alıkoymak, korumak amacıyla emredilen oruç Arapça’da savm/syam sözleriyle ifade edilmektedir. “Savm ve Sıyam “ sözcükleri ise Arapça’da “ Bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak, korunmak, engellemek, gösterişten, şatafattan, lüks ve israftan uzak durmak “ anlamlarına gelir.
Kur’an’da orucun farz olmasındaki hikmet “ le alleküm tettegune /ola ki korunasınız/muttaki olasınız, takvaya erişesiniz” sözüyle açıklanmakta ve şöyle buyrulmaktadır:
“Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de sayılı günlerde farz kılındı. Ola ki ko­runup sakınırsınız. ( lealleküm tettegûne=Müttaki olasınız, takva sahibi olasınız)” (2/Bakara -183)
Orucun İradeyi kuvvetlendirip, dayanma gücünü artırması, nefsi terbiye edip disiplin altına alması, sıkıntı ve açlığa katlanma alışkanlığını doğurup ve geliştirmesi, fakir ve muhtaçları, aç ve perişan durumluları hatırlatıp, onlara ilgi duyma idrakini uyandırması, hayatın yeme, içme ve benzeri ihtiyaçları yerine getir­mekten ibaret olmadığını, insanın daha yüksek ve kalıcı amaçlar için yaratıldığını kalp ve kafaya işlemesi hep takva ve takva sahibi olma ile ilgili özelliklerdir. Nitekim Sevgili Peygamberimiz insanda bu tür duyguları uyandırmayan ve güzel ahlaki davranışlar kazandırmayan ibadetlerin yorgunluktan ve aç kalmadan öteye insana bir fayda sağlamadığına dikkat çekerek şöyle buyurmuşlardır:
“Nice oruç tutanlar vardır ki onların oruçtan nasipleri sadece aç (ve susuz) kalmalarıdır. Nice geceleri namaz kılanlar vardır ki onların namazdan nasipleri uykusuz kalmaktır.” (İbni Mace; 21, I,539)

Not: Arapça ayet metinlerini Türkçe harflerle yazarken sad harfi büyük S, peltek zel ve peltek se harflari küçük ve koyu olarak (z,s), s,z harfleri küçük renksiz , Zý harfi büyük Z ile, Tý harfi büyük T, te harfi küçük te, Dat harfi büyük D, dal harfi küçük d ile gösterilmiþtir.