Ana Sayfa Arama Galeri Video Yazarlar
Üyelik
Üye Girişi
Yayın/Gazete
Yayınlar
Kategoriler
Servisler
Nöbetçi Eczaneler Sayfası Nöbetçi Eczaneler Hava Durumu Namaz Vakitleri Gazeteler Puan Durumu
WhatsApp
Sosyal Medya
Uygulamamızı İndir
Hasan Tahsin Günek
e-posta: YAZARIN TÜM YAZILARI

1838 YILINA AİT AFYONKARAHİSAR ŞEHİR PLANI VE HARİTASI-4

Hasan Tahsin Günek 30 Mart 2018 Cuma 14:09:59
 

1838 Yılı Şehir Planında Adı Geçen Bazı Yapılar
Abdi Kadı Camii: Dâî Recep Mahallesi’nde bulunan mescit, Abdi Kadı, Dâî Recep, Küçük İmamoğlu isimleriyle anılmaktadır. Günümüzde hala mevcut olan mescidin ne zaman yapıldığı ile ilgili olarak bir kitabesi yoktur. Ocak 1636 tarihli bir mahkeme kaydında sınır tespiti yapılırken “Abdi mil kü ve muallimhaneye”, 1651 tarihli bir satış kaydında hudut belirtilirken “…bir tarafı Abdi Kadı Mescidi…” ifadesinden mescidin 1636 tarihinden önceki bir zamanda yapıldığı anlaşılmaktadır. Mescidin bulunduğu mahalle, 1731 ve 1776 yıllarına ait sicil kayıtlarında Sofular Mahallesi diye zikredilirken, günümüzde Da’i Recep Mahallesi ismiyle anılmaktadır8
Gene bu konuda diğer bir bilgi şunlar belirtilmektedir: Mescit binasında, ne zaman yapıldığını belirten herhangi bir tarih yoktur. M. Saadettin Aygen kitabında “ne zaman yapıldığı kati olarak tespit edilememişse de H.1310’dan önce yapılmış olmalıdır” biçiminde yazmış, ancak kaynak vermemiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndeki Afyonkarahisar Vakıf defterinin 33, 61, 163 nolu sıralarında kayıtlı vakfiyelerde ve İstanbul Vakıflar arşivindeki “Abdi Mektubu” adı ile bilinen bir mektupta Abdi Kadı Camii şerifinden bahsedilmektedir. Bunlar tarafımızdan henüz incelenememiş olup, kayıtlar incelendiğinde daha kesin bir tarihleme yapılabilecektir.9 Abdi Kadı Camisi, Fischer’in 1838 tarihli şehir planında ismen zikredildiği gibi işaretlenmek suretiyle de gösterilmiştir.
Burmalı Mescit: Efecik mahallesinde, doğusundaki Burmalı Cami sokak ile kuzeyindeki Burmalı Çeşme sokağın kesiştiği köşede (39 pafta, 596 ada, 15 parsel) konumlanmıştır. Batı ve güney cephelerini bitişik nizamda evler çevrelemiştir. Ne zaman yapıldığı hakkında kesin bir bilgimiz yoktur. Minare kürsüsündeki yazıttan H.1319-M.1901 yılında onarıldığını öğreniyoruz. Minarenin şimdiki halini bu tarihte aldığı anlaşılmaktadır. Bu tarihten önce minare var mıydı-yok muydu bilmiyoruz. Minarenin üzerindeki yazıtta geçen tarihte camide onarıldı mı-onarılmadı mı bu konuda da bir belgeye sahip değiliz. Düz toprak dam olan üst örtü 1933 yılında kırma çatı biçimine dönüştürülmüş ve çinko ile kaplanmıştır. 1976/1977 yıllarında çinko kaplama, marsilya tipi kiremit ile değiştirilmiş, iç mekân duvarları ile ahşap direkler 70 cm yüksekliğinde formika ile kaplanmıştır.10 Yüzyılın yapılarından birisi de, üzerine yenisi inşa edilen Burmalı Cami’dir ve muhtemelen eski ahşap kapısı, bodrum girişi olarak takılmıştır11 Burmalı mescidi 1838 yılı şehir planını yapan Fischer’in planda kayda geçirdiği camilerden birisidir.
Hacı Mahmut Camii: Hacı Mahmut mahallesi, Hacı Mahmut camii sokak ile Hacı Mahmut Yan aralığı sokağın kesiştiği köşede (41 pafta, 562 ada, 2 parsel) batısından arsa, güneyinden evle çevrili olarak yer almıştır. Camiin eski hali ve ne zaman yapıldığı hakkında bir bilgimiz yoktur. 1956 yılında cami yıkılmış betonarme olarak yeniden yapılmış, minaresi ise olduğu gibi korunmuştur. Minare yazıtındaki ebced hesabı çözüldüğünde yapım tarihi belirlenebilecektir12 denilmektedir. Fischer’in yaptığı haritada Hacı Mahmut Camisi işaretlenerek ve ismen zikredilerek gösterilmiştir. Dolayısıyla Hacı Mahmut Camisinin 1838 yılında mevcut olduğu ve bu tarihten önce yapılmış olduğu anlaşılmaktadır.
Mahkeme Camii: Fakih Paşa Mahallesi’nde ahşap olarak yapılan mescit, 1433 yılında inşa edilmiştir. 1530 ve 1575 yıllarında açık olduğu anlaşılan Fakih Paşa Mescidinin tamir kitabesinden, Benderli oğlu Hacı Ömer Ağa tarafından 1827 yılında onarıldığı anlaşılmaktadır. Mescit aynı zamanda G(C)ürcani, İshak Fakih ve Mahkeme isimleriyle de anılmaktadır.13 Fischer’in 1838 yılı Afyonkarahisar şehir haritasında Mahkeme camisi olarak zikredilmiştir.
Atpazarı Camii: Şehirde Ulu Cami ile benzer özellikleri taşıyan bir diğer ahşap cami de Umur Bey (Paşa) Camisidir. Osmanlı döneminde, Selçuklu mimari tarzında yapılmış camiler içerisinde yer alan yapı,1455 tarihinde Umur Bey tarafından inşa ettirilir. 24 ağaç direkli, ahşap tavanlı, toprak damlı olan caminin minaresi Selçuklu mimari tarzındadır. Cami, Şer’i Sicil kayıtlarında Atpazarı ve Umur Bey Camii adlarıyla anılmaktadır. Halk arasında Paşa Camii olarak bilinen camiye, 1920-23 yıllarında kışla olarak kullanılmasından dolayı, Kışla Camii de denilmektedir. 1933 yılında istimlâk edilerek yıkılmış, yerine Zafer Abidesi ve park yapılmıştır14 Günümüzde daha çok Paşa Camisi olarak bilinen eser, Fischer’in 1838 yılı şehir planına Atpazarı Camisi ismiyle işaretlenmiştir.
Bel Mescid (Gökçe) Camii: Gökçe mahallesinde, Kazankaya sokağı ile Bel Mescid Deper yolunun kesiştiği köşede (81 pafta, 154 ada, 1 parsel) yer almıştır. Çolakoğlu Hacı Bali’nin notlarından camiin 1893 yılında, minarenin ise bir yıl sonra yapıldığının yazıldığı adı geçen kişinin torunu tarafından ifade edilmiştir. İki tarafı yol, önü meydan olan camiin güney duvarı evlerle çevrelenmiştir15 denilmektedir. Yine başka bir bilgiye göre; Örenbağı-Gökçe Mahallesi’nde bulunan Belmescit (Gökçe Camii), hayır sahipleri tarafından yaptırılmıştır. Şeriye Sicil kayıtlarından, 1674 yılından önce yapıldığı anlaşılmaktadır. Minare kaidesindeki kitabeden anlaşıldığına göre mescit minaresi halk tarafından 1903 yılında yaptırılarak camiye çevrilmiştir16
Bu durumda şu söyleyebiliriz: Fischer tarafından 1838 yılında yapılan şehir planında Belmescit Camii ismen zikredilmek ve harita üzerinde işaretlenmek suretiyle belirtilmiştir. Dolayısıyla caminin 1838 yılından öncede var olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre, yukarıdaki bilgiler doğrultusunda 1893 ile 1903 tarihleri arasındaki bir tarihte minare eklenerek mescit camiye çevrilmiş, ya da mevcut mescidin yerine yenisi inşa edilmiş olmalıdır.  (Devamı Yarın)

 

Kaynakça:
8 Evliyalar Şehri Afyonkarahisar, Abdülhalim Durma, Amasya 2009, “Abdi Kadı Mescidi” sayfa 16
9  Afyonkarahisar İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü (t.y.) Afyonkarahisar’da Bulunan Tarihi Camiler “Abdi Kadı Mescidi” (http://www.afyonkulturturizm.gov.tr/TR,63465/camiler.html) adresinden elde edildi.
10 Afyonkarahisar İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü (t.y.) Afyonkarahisar’da Bulunan Tarihi Camiler “Burmalı Mescit” a.g.web adresinden elde edildi.
11 a.g.e., Abdülhalim Durma, Amasya 2009, s.10
12 Afyonkarahisar İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü (t.y.) Afyonkarahisar’da Bulunan Tarihi Camiler “Hacı Mahmut Camisi” a.g.web adresinden elde edildi.
13 a.g.e., Abdülhalim Durma, Amasya 2009, s.12
14 a.g.e,Abdülhalim Durma, Amasya 2009, s. 13,14
15 Afyonkarahisar İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü (t.y.) Afyonkarahisar’da Bulunan Tarihi Camiler “Bel Mescit (Gökçe) Camii” a.g.web adresinden elde edildi.
16 a.g.e, Abdülhalim Durma, Amasya 2009, s.37
Dip not:
*Topoğrafya: Bir kara parçasının doğal engebe ve özelliklerini kâğıt üzerinde çizgilerle gösterme işi.(Türk Dil Kurumu)

YAZARLAR

TÜMÜ

SON HABERLER