1891 YILI ŞARK TİCARET YILLIĞINA GÖRE KARAHİSAR-I SAHİP’TE İDARECİLER, ESNAFLAR, TÜCCARLAR VE MESLEKLER-3

(Dünden Devamı)
Bakkallar: Agop ve Ohannes.
Keçeci: Kavas.
Dökümcü: Hacı Artine.
Demirci: Dorukoğlu.
Silah İmalatçıları: Badikyan ve Gostayan.
Saatçı Ustaları: Artaki Asilyan ve Takvor Verbetyan.
Nalbantlar: Memo ve Osman.
Belediye Doktorları: Salih Efendi, Sarandi ve Bay Yanko.
Marangoz: Seyranyan.
Tüccarlar: Abroyan, K.Altunyan,  Avakyan Kardeşler,  Oh. Avekyan, H. Aslanyan,  Şirinyan Kardeşler, Cafer, Emin Ağa, Düğmeciyan Kardeşler, Garayan, Hatçikyan, Hacı İzzet, Hacı Agopyan, A. Hobcanyan, K.Işılyan,  Işılyan Ltd., Işılyanoğlu, Banker O. Işılyan, Köle, Meymarbaşıyan Kardeşler,  Meymaryan Ltd., Mürseloğlu, Nasreddinoğlu, K. ve O. Pargamyan, Tiryakioğlu, Çolak Kadir, Tütüncüyan Kardeşler Ltd.
Kuyumcular: Eskici Avedikyan ve C. Marangozyan,
Kürkçüler: İbrahim Kalfa ve David Kürkçüyan,
Eczacılar: Kelleci Paskal, Simon ve Sinan,
Fotoğrafçı: Erivante
Ciltçi: Ömer Ağa
Ebeler: Uşaklı Ebe ve Çerçiyan
Heykeltraş: O. Kürkçüyan,
Saraç: Hacı Said
Çilingir: G. Badikyan
Terziler: Avakyan Kardeşler, Eskici Avedikyan, Betaghyan, Düğmeciyan,
Boyacı: A. Çakalyan.
Dokumacı: Anna Yelaldı.8
1891 yılı Şark Ticaret Yıllığında Karahisar-ı Sahib sancağına bağlı kazaların nüfusları, ürettikleri ticari mallar hakkında bilgileri görmekteyiz. Bunlara ek olarak görevli idareciler ve faaliyet gösteren tüccarlar belirtilmiştir. Kazalarda faaliyet gösteren diğer meslek gruplarından bahsedilmemiştir. Buna göre:
Sandıklı (Karahisar Sancağına bağlı kaza): Kaza,10.000 nüfuslu olup, kazaya bağlı 1.500 nüfuslu Şeyhlu, 1.300 nüfuslu Geyikler ve 1.250 nüfuslu Dazkırı nahiyelerinden oluşmaktadır. İzmir’e düzenli kervan seferleri vardır. Maden suları çok dikkat çekicidir.
Kaymakam: İbrahim Hakkı Bey.
Hakim: Osman Hayri Efendi.
Tüccarlar: Bazarlıoğlu, Gömcüyan Kardeşler, Hacı Bülbül, Halil Ağa, Hekimoğlu, Martmanyan, Tatlıyan Todok.
Bolvadin (Karahisar sancağına bağlı Kaza): 6.500 nüfuslu gelişmekte olan küçük bir kasabadır.
Ticaret: Sığır, yün, afyon ve büyük miktarda hasır üretimi yapılmaktadır. 10 halı dokuma atelyesi ve maden suları vardır. Düzenli olarak İstanbul’a giden kervanlar bulunur.
Kaymakam: Ali Efendi.
Hakim: Hüseyin Rumi Efendi.
Tüccarlar: Hacı Süleyman Efendi, Manavzade Abdülkadir, Yakubzade Hacı Ali, Zade Hacı Hasan.
Aziziye (Karahisar Sancağına bağlı kaza): 5.477 nüfuslu küçük bir kasabadır.
İhracatı: afyon, buğday, kalay ve yün.
Kaymakam: Mehmed Tahir Bey.
Hakim: Mehmed Şemseddin.
Tüccarlar: Hacı Kadir Efendi, Hacı Yusufoğlu  Kardeşler, İshak,  Magaryan, Nikolas, Sırmayan, Yusuf Bey.9
Görüleceği üzere, 1891 Şark Ticaret Yıllığı vasıtasıyla o sene Afyonkarahisar ve bağlı yerleşim merkezlerinde görevli idarecilerin, mahalli meslek ve ticaret erbabı çok sayıda kişinin ismine ve yaptıkları işlere ait bilgilere vakıf olabiliyoruz.
Şark Yıllığında Afyonkarahisar’a ilişkin olarak yayınlanan bilgilerin M. Armenac H. Calousdian tarafından temin edildiği yıllıkta ayrıca belirtilmektedir.10
Bu açıdan 1891 senesine ait şark ticaret yıllığında, Afyonkarahisar sancak idaresinde Türklerin,  sanayi ve ticaret hayatında ise Ermenilerin ağırlıklı olduklarını görmekteyiz. Ticari alanda Ermenilerin sermaye gerektiren işlerde, Türklerin ise daha çok el emeği ve bedeni çaba gerektiren işlerle uğraştıkları anlaşılmaktadır. (Son)

8 Annuaire Oriental 1891 sayfa 799-800
9 Annuaire Oriental 1891 sayfa 800-801
10 Annuaire Oriental 1891 sayfa 800