M. KEMAL’İN KOCATEPE FOTOĞRAFLARI. – Kocatepe Gazetesi

4 Ekim 2011 Salı 03:00:00
  Gedik Ahmet Paşa İlk Halk Kütüphanesi’nde M. Şevki Yazman’ın “Büyük Taarruz Nasıl Oldu” isimli hatıratını buluncaya kadar M. Kemal’in Kocatepe’de çekilmiş iki fotoğrafının mevcut olduğunu sanıyordum. Bu hatıratta M. Kemal’i Kocatepe’de gösteren yeni bir fotoğrafa rastladım. Kurtuluş Savaşı yıllarına ait elimde çok sayıda eser olmasına rağmen bu fotoğrafı ilk defa görüyorum. Yine belirteyim ki; M. Şevki Yazman, Büyük Taarruz’da Küçük Kalecik Sivrisi’ne taarruz eden birliklerde görev yapmıştır.
M. Kemal’i Kocatepe’de gösteren fotoğrafların en bilineni; O’nu, hafifçe öne eğilmiş ve düşünceli bir vaziyette tepenin zirvesine doğru yürürken gösteren fotoğraftır. Kocatepe’de çekilen bu fotoğrafın tamamında, karşı tepelerdeki Yunan hatlarını gözetleyen karargâh subayları topluluğu mevcuttur. Bu fotoğraf yayınlanırken çoğu zaman bu subay grubu gösterilmez. Arkası dönük vaziyette olan bu subaylar muhtemelen dört kişidir.
Askeri tarihçi İbrahim Artuç’a göre bu fotoğraf 26 Ağustos öğle civarı çekilmiş olabilir. Çünkü 26 Ağustos 1922 sabahı başarılı bir şekilde başlayan Türk taarruzu öğle civarı duraklamış Yunanlıların ihtiyatlarını sürmeleriyle durum dengelenmişti. O an Kocatepe’deki Türk komuta kademesi tedirginlik içindedir. Döğer kasabasında bulunan Yunan II. Kolordusunun Çay-Bolvadin hattına bir karşı saldırıya geçmesi halinde savaş bambaşka bir vaziyet alabilirdi. Artuç’a göre bu fotoğrafın o tedirginlik ve sıkıntı anlarında çekil-mesi ihtimal dâhilindedir. Yine İbrahim Artuç’a göre bu fotoğrafın, 27 Ağustos günü Albay Reşat Bey’in intiharı öğrenildikten sonra M. Kemal’in yaşadığı o üzgünlük anında çekilmesi ihtimal dâhilindedir.
M. Kemal’i Kocatepe’de gösteren ikinci fotoğrafta ise M. Kemal’le birlikte dört kişi vardır. Arkası kameraya dönük vaziyette biri dürbünlü olmak üzere tamamı karşı tepelerde yaşanan muharebeyi takip etmektedirler.
Kocatepe’de çekilen üçüncü fotoğrafta ön planda İsmet Paşa görünmektedir. İsmet Paşa; bugün hala Kocatepe’de mevcut olan gözetleme siperinin kenarından muharebeyi takip etmekte iken az ilerideki siperlerde siluet halinde üç kişi görünmektedir. Bu üç kişiden ortada yer alan kişi M. Kemal’dir. Bu fotoğrafta ön planda İsmet Paşa olduğundan ön siperde ve arkası dönük vaziyette bulunan M. Kemal dikkat çekmemektedir. İsmet Paşa’nın hayatının anlatıldığı eserlerde mutlaka bu fotoğraf yer alır. Fotoğrafın altında eski yazı ile “İsmet Paşa, Kocatepe’de harekâtı takip ederken” cümlesi yazmaktadır.
M. Şevki Yazman’ın 1933 yılında yayınlanan “Büyük Taarruz Nasıl Oldu” isimli hatıratında ise benim ilk defa rastladığım son fotoğraf bulunmaktadır. Bu fotoğrafta yine yazımızda geçen ikinci fotoğraftaki dürbün ve diğer subaylar yer almaktadır. Muhtemelen ikinci fotoğraf ile M. Şevki Yazman’ın hatıratında bulunan fotoğraf birbirine yakın zamanlarda çekilmiştir. Bu iki fotoğraf birbirlerinin devamı niteliğindedir.
M. Şevki Yazman Kurtuluş Savaşı’nın kahraman subaylarından birisidir. Bilinen subay tanımının dışında aynı zamanda düşünen ve yazan aydın bir subaydır. İzmir’in işgali ile birlikte mücadeleye atılmış İzmir-Kuzey Cephesi’ni oluşturan Akhisar, Kırkağaç, Soma cephelerinde savaşmıştır. Sonra İnönü, Sakarya ve Büyük Taarruza katılmıştır. Bu mücadele sırasında yaşadıklarını “İstiklal Savaşı Nasıl Oldu” adıyla 1934 yılında yayınlamıştır. Bu hatıratı Kamer Yayınları “Anadolu’nun İşgali” adı ile 1999 yılında tekrar basılmıştır. Bu kitabın 1934 yılındaki baskısı Gedik Ahmet Paşa İl Halk Kütüphanesi’nde mevcuttur.
Önceki paragrafta M. Şevki Bey’in; “bilinen subay tanımının dışında aynı zamanda düşünen ve yazan aydın bir subay” olduğunu belirtmiştik. Nitekim M. Şevki Bey, 1930’lu yıllarda yayınlanan Kadro Dergisi’nin yazı kadrosunda yer alır. Ş. Süreyya Aydemir’in “Suyu Arayan Adam” adlı eserinde Kadro Dergisi’nin yazı kadrosunu oluşturanların toplu fotoğrafı bulunmaktadır. Bu fotoğrafta; İ. Hüsrev Tökin, Ş. Süreyya Aydemir, Y. Kadri Karaosmanoğlu, V. Nedim Tör, Burhan Belge ve M. Şevki Yazman yer almaktadır. Son olarak belirtelim ki M. Şevki Yazman, Kiel Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü öğretim üyesi Reinhard Stewig’in “Coğrafi ve Tabiata Uygun Sahalar Yönünden Batı Anadolu’nun Taksimatı” isimli eserin tercüme heyetinde de bulunmuştur.