BU ZAMAN SÜKÛT ZAMANIDIR – Kocatepe Gazetesi

İmam Şâfiî’ye bir mesele soruldu. Sükût ederek bu suale cevap vermedi. Orada hazır bulunanlardan biri kendisine ‘Allah senden razı olsun, neden cevap vermedin?’ deyince şöyle buyurdu: ‘Acaba fazilet bu suale cevap vermekte midir, yoksa vermemekte mi? İşte bunu düşünebilmek için bekledim’.
Peygamberimiz zamanında ashaba bir soru sorulduğunda herkes “lâ edri” bilmiyorum der, cevap vermekten sakınırdı. Tâki soru ilk sorulana döner dolaşır gelirdi ve o da cevap vermek zorunda kalırdı.
Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri ünlü eseri Mârifetnâme’de şöyle der:
Bu zaman sükût zamanıdır. İnsan iki küçücük şeyin rehini olmuştur; biri yürek diğeri de dildir. Gerçi insanın sözlerinde kerametler vardır. Fakat belalardan kurtuluş susmaktadır. Dil insanın ölçeğidir. Bir arslandır ki, zincirden boşanması ziyan doğurur. Susmak vakarın kisvesi ve yaşamaya yetecek bir nimettir. Konuşmadıkça sözün tesirli olur. Konuştukça da sözün tesiri gider ve ona hükmedemezsin. Az konuşmak azardan emniyettir. Kimin sükûtu uzun olursa onun kadri güzel olur. Kim her zaman insanların ayıplarını örterse onun da ayıpları örtülür ve kalplerin sevgilisi olur.
Kim gıybet ve koğuculuk (laf taşıyıcılık) ederse, o bütün insanların nefretini kazanır. Çok konuşmak ayıp ve ar, dilini tutmaksa şeref ve vakardır. Dilin sükûtu emniyet ve kalbin sükûtu da irfan sebebidir. Dilin tehlikesi çoktur, zira o hedeften şaşmaz, hata etmez bir oktur. Diş taş, dil çakmak ve söz ateştir ki, söyleyen ahmaktır. Bu ateşten sözü dinleyen de ya pamuk dükkânı ya da barut deposudur. Şu halde pamuk ve baruta çakmak çakan, divaneden başka bir şey değildir.
Üç şey bütün afetleri üzerine çeker: Biri şaka, diğeri mizah, öbürü de boş laftır.
Gıybet edenin ve koğuculuk yapanın azabı şiddetli olur. İnsanlardan ve onların Rabbinden de uzak olur. Çok konuşmak dostlara halel getirir, yanlışlık ve bıkkınlık doğurur. Fazla laf ayıpları meydana çıkarır ve kalplerin düşmanlığını tahrik eder.
Kim acı konuşursa, ondan dostları nefret eder. Gıybetle ahbaplık  korkunç bir rezalet ve her yönden ağır bir utançtır. İnsanların en akıllısı kısır çekişme semtine uğramayan ve ahmakların işkence olan konuşmalarına karşı suskunluk sınırını aşmayandır. Sormanın kadri, bir nimetin kıymetinden daha fazladır. Hoş bir kelimenin faydası onu söyleyene aittir. Eğer bir sözde abartma ve sunilik varsa, kurtuluş onu söylememektir. Mizah dalkavukluk afetidir ve yapılan iyiliği başa kakmak da cömertliğin felaketidir.
Konuşursan doğru konuş. Söz verirsen yerine getir. Yumuşak söz ve selamın yayılması üstün sünnetlerdendir. Yine yumuşak söz ve çokça selam vermek halkın sevgisini kazandırır. Devamlı güzel sözlü olmak insanı isteklerine ulaştırır. Dilin doğruluğu, insanın kurtuluş ve güvenliğidir. Çok laf dinlenme bıkkınlığı verir ve çok Israr caydırma sebebidir. Sükutun çokluğu da vakarın sebebidir. Çok gülmek hafiflik ve ardır. Çokça mizah da, ithamları üzerine çeker. Yine çok gülmek kalbi öldürür. Çok şaka cahillik işaretidir. Lafız çokluğu mana eksikliğindendir.