Nöbetçi Eczaneler
Amerika Massachusetts’te doğan John Henry Haynes (1849–1910) Frigya anıtlarının belki de ilk fotoğraflarını çeken insandır.1876’da Williams Kolejini bitirir.
Eski kalıntıları belgelemek için sistematik olarak ilk defa kamerayı kullanan ve dolayısıyla arkeoloji fotoğrafçılığının kurucusu olarak kabul edilebilir. 1880’ler boyunca Anadolu, Suriye ve Mezopotamya’daki yolculuklarını belgeleyen bir kamera ile seyahat eder.1 Haynes, 1880-81 senelerinde Girit adasındaki Knossos’ta Amerikan ekibinin kazılarına ve ardından 1881-82 yılları arasındaki Assos’taki Arkeolojik kazılara katılır.2
Arkeolojik fotoğrafçı olarak ön plana çıkması Assos (Çanakkale’nin Ayvacık ilçesinin yaklaşık 17 km güneyindeki Behramkale Köyü’nde yer alan eski bir şehir.) kazılarına gönderildiğinde başlar. Kazı sonunda Amerika’ya dönmek yerine Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde faaliyet gösteren Amerikan Misyon Okullarından İstanbul Koleji ve Antep’teki Merkezi Türkiye Kolejinde Latince ve İngilizce öğretmeni olarak çalışır.1884 yılında Konya ve çevresindeki birçok yerin manzara ve arkeolojik fotoğraflarını çeker.1884–85 yılları arasında ise Mezopotamya’ya yapılan keşif yolculuklarına katılır.3
Dr. John P. Peters ve daha sonra Dr. Herman V. Hilprecht yönetiminde Nippur ( Irak’ın güneydoğu kesiminde eski bir Sümer şehri.) kazılarında görev aldı. Bağdat’ta ilk Amerikan Konsolosluğunu açtı. Bağdat’a ilk Amerikan Konsolosu olarak 1888-1890 arasında görev yaptı.Mart 1897 evlenir. 1900 senesinde ABD’ye döndü.4 John H. Haynes, 3 Haziran 1910 tarihinde tüberkülozdan ölür.5 Üç yıl sonra, arkadaşlarının girişimleriyle gömüldüğü mezarlıkta anısına bir heykeli dikilir.6
Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi arşivlerinde ve Harvard’daki Ağa Han fotoğraf arşivinde yüzlerce basılmamış fotoğrafları vardır. Geride bıraktığı fotoğraflar, Assos ve Nippur’daki kazıların yanı sıra, Haynes’in 1884 ve 1887 yaz aylarında Frigya, Likonya, Kapadokya, Kilikya ve Suriye’ye yaptığı yolculuklarda Anadolu ve Doğu’nun eski medeniyetlerinin bilimsel kayıtlarını ortaya koyması bakımından önemlidir.7
HAYNES’İN 1887 YILI FRİGYA
GEZİSİ VE FOTOĞRAFLARI
1884 yılında Konya ve çevresindeki birçok yerin manzara ve arkeolojik fotoğraflarını çeker.
Haynes’in 1887 yazındaki turu, özellikle arkeolojik alanların fotoğraflanması amacıyla Columbia Üniversitesi’nden William R.Ware tarafından desteklenir.
Haynes’in 1887 gezisinin nihai hedefi olan Midas Şehri çevresindeki kaya anıtları kaydetmek için Frigya yaylalarındaydı. Bölgenin fotoğrafları özellikle patronu tarafından talep edilmişti. Bu yüzden Haynes Frigya gezisine gidebilmek için başka bir yere yapacağı yolculuğunu kısa kesmişti.8
Haynes, Frigya bölgesi araştırma gezisi kapsamında Eskişehir ve Afyonkarahisar arasındaki Yazılıkaya, Kümbet, Döğer ve Ayazin’deki anıtlar ve coğrafi oluşumlar başta olmak üzere otuz civarı olduğu bilinen fotoğraf çeker. Çektiklerinden biride Afyonkarahisar kalesi ve etrafındaki yerleşimi gösteren fotoğrafıdır. Birçok yerde çok sayıda fotoğraflar çeken Haynes’in bu fotoğrafları arasında bilinen tek bir Afyonkarahisar fotoğrafının bulunması ilginçtir. Ancak Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi arşivlerinde ve Harvard’daki Ağa Han fotoğraf arşivindeki henüz basılmamış yüzlerce fotoğraf olduğuna göre bunlar arasında Afyonkarahisar’a ait başka fotoğraflar bulunması muhtemeldir. Haynes’in çektiği Frigya fotoğrafları günümüzde bölgedeki anıtların 1887 yılından günümüze gelene kadar herhangi bir şekilde değişime uğrayıp uğramadıklarını kıyaslamaya imkân vermesi bakımından da önemlidir.
Dip Notlar:
1https://www.cornucopia.net/magazine/articles/on-the-road-to-ruins-john-henry-haynes/ erişim: 04/01/2020)
2Amerikan Bord Heyeti, İstanbul, “John H. Haynes için anıt kayıtları,” Türkiye’deki Amerikan Araştırma Enstitüsü, İstanbul Merkez Kütüphanesi, Online Uluslararası Araştırma Arşivi Dijital Kütüphanesi, Madde # 16965, http: //www.dlir. org / arşiv / öğeler / gösteri / 16965 (erişim tarihi 10 Ocak 2020).)
3https://www.cornucopia.net/magazine/articles/on-the-road-to-ruins-john-henry-haynes/ erişim: 04/01/2020)
4a.g. web. Adresihttp: //www.dlir. org / arşiv / öğeler / gösteri / 16965
5American Journal Of Archaeology, Vol. XIV, 1910, January-June, sayfa 362
6a.g. web. Adresihttp: //www.dlir. org / arşiv / öğeler / gösteri / 16965
7https://www.cornucopia.net/magazine/articles/on-the-road-to-ruins-john-henry-haynes/ erişim: 04/01/2020)
8https://www.cornucopia.net/magazine/articles/on-the-road-to-ruins-john-henry-haynes/ erişim: 04/01/2020)
9Fotoğraflar, Cornell Üniversitesi Kütüphanesi dijital koleksiyonlarından alınmıştır.
https://digital.library.cornell.edu/?utf8=%E2%9C%93&q=afyon&search_field=all_fields erişim:04/01/2020
